Rus Edebiyatı

Rus Edebiyatı



Rusça, slav dillerinin baş koludur. Bu dil geniş anlamda Doğu slavca, dar anlamda ise Büyük Rusça olup üç lehçeden ibarettir: Küçük-rusça (güneyde), Beyaz rusça (batıda), Büyük rusça (Ortaasyada) olup sonuncusu 18. inci yüzyılda Büyük Petro ya kadar kullanılan eski slav dili yerine Büyük Petro tarafından kilise, ticaret ve yazı dili olarak kullanılmıştır. Rus alfabesi 36 harftir. ilk Rusça basılmış eser 1704 tedir. Grameri 1872 76 yıllarında Alexejef, joel ve Fuchs (5 tab. 1876) tarafından yazılmıştır.

Rus yazını gayri muayyen akzentlerin edebiyatıdır. Kelimeler iyi veya fena ve meselâ Tşechow veya Tchchow gibi sedalandırılabilir. Bu individualîtetin serbest ölçüsü içinde bulunur.

Eski Rus edebiyatı anıtları epik halk şarkıları olup (Bylina) bunlar Altın Ordunun Rusyayı istilâsından evvelki çağa aittir. Bu şarkılar, 1818 yılında Kalaidociç tarafından toplanarak çıkarılmıştır. Sonraları" zengin masallar ve efsaneler göze çarpar. Onbirinci yüzyılda Nestor, Rus tari hini yazanların ve Polowzere karşı İgor destanının babasıdır. Altın Or dunun istilâsından sonra bir müddet duraklayan Rus edebiyatı. Büyük Petro ile yani batıyla teması üzerine tekrar bir gelişme gösterir.

Politika bakımından Rus milletinin ifrat derecede değişmesine Rus yazınının gidiş yolu uyar. 19. uncu yüzyılın başlangıcına kadar her han*gi bir suretle canlılık göstermeyen bu yazın, birdenbire romantikçi ve sonraları rasyonalist olan Pişkin ile bir KOMEDİ (kuyruklu yıldız) gibi semada yükselmeğe başlar.

Rus Edebiyatına bir bakış:

I. Devre: Fransız şiirinin taklidi. Bunun da öncüleri: Kantemir (1744. Satirler). Birçok yönlü yazı yazan Lomonosof (1768. Rus nazmı*nın yaratıcısıdır).

Lirik şairler: Tredakowski ve Petrof'tur.

Destancılar : Cheraskof (Rossaide).

Dramcılar: Sumarokof (1777) ve Knjashin (1791. Satirler). I. Katerin zamanı: Oda şairi Dershawin (1816), tenkitçi Karamsin (1816. Zavallı Liese), sahne şairi Kapnist (1823. Desise). Wisin (1792. Ana Yavrusu) Destancı Bodanoviç (1803. Düşenka, Komik Kahramanlık Şiirleri). Şar*kılar şairi Neledisky - Meletzky. Trajedici Oserow (1816). Efsaneci Di-mitriyef (1837).

II. Devre :Alman klâsiğine ve İngiliz- neoromantik (Scott ve Byron) a paralel inkişaf eder.

Önde görünenler : Vatan seven şarkıcı A. Şukovski (1852, Şiiler ve Bürgerin mütercimi), Batyuşkof (1855, italyan şekli), A. Bestuşef (Marliski 1837), Krilof (1844, komediler, efsaneler), Aleksander Puşkin (1799-1837) Evvelce romantik ve sonradan rasyonalist olan' bu arsıulusal adam, Rus-yanm en büyük şairi ve milî romantik okulunun kurucusudur. Puşkin bir RUS romanı olan (Eugen Onegin) i mısralar içinde yerleştirmeğe muvaffak oldu. Onegin budala ve müstehzi bir adaradır. Kendi muhitinde diğerleri gibi sevilir. Matmazel Tanja, onu sevmesine rağmen o onu sevmez. Kız onu artık sevmediği zaman, ona aşık olur. Puşkin küçük şiirler, hikâyeler küçük dramlar (en orijinali Don Juan) ve büyük bir çar dramı olan (Bo-ris Gounof) u yazdı. O bir aristokrattı. Onun yolunu takip edenler : Bara-tinski (1844), Dehvig (1831) lirikçi Jaşikof (1847; ve M. Lermontot (1841) şarkı ve şiirimsi hikâyelerde seçkindirler.

Genç yazıcılar Şomfakof (1860) en önemli eseri bir dram olan "Sahte Demetrius, tur.

Lirikçiler: A. Kozlol (1842) A. Fet ve Maikof'tur.

Halk yazarları: A. Herzen (1870), Ogaref ve Belinski (138).

Küçük hikayeciler : Dahi (1872), Gogol (1852) Bu yazarın en önemli eseri dilimize de çevrilen "Ölü Canlar, dır. Yazar bu eserde Tşitşikof gibi arabasıyla hakikî Rusyaca dolaşır. Halk tabakasında gördüklerinin hepsi sersemliktir. Ortalarda tefessüh ve ahlâk bozulması, yüksek tabakada ise gurur ve azamet...

(Revisor) daima klâsik Rus komedisi olarak kalır. Gogol Galerisinin Revisörü ve bütün diğer serseriler, akılsızlar, idiotlar ve baylar "Köpekoğlu,, (Sobakewicz) Manilof ve ilâh atasözümsü kişiler oldular. Gogol bu sanat galerisini dolaştıktan sonra günün birinde Ruslarca kedi mahmurluğu diye kinayelendirilen mutat rus bunaltısına uğradı. Rus gerçek liği kadar korkunç idiki tekrar kendi idee = fikrine döner ve kendisi ahlâk vaizi ve bir moralist olarak gösterir. O hayat tepkisini vücut öze liğini diktatör hükümranlığı müdafaaya cesaret etti. Takındığı bu rol Rusların katiyyen hoşuna gitmeti. Münekkit Bjelinski yazan gençleri hicvetti. Dostoyevski bunların tesiri altında bulunuyordu. O Bjelinski görüşünün yayılmasını müdafaa ve iltizam ettiğinden mahkemeye düştü ve ölüme mahkûm edildi.

Realist Gogol'un karşısında romantikçi j. Lermontof (1814 - 1841) bulunur. O Kafkasyanın ve onun tropik toprağının destancısıdır. "Zama nımızın Kahramını, romanında bay Eugen Onegini başka bir maske içinde tekrar sahneye çıkarır : Kendi kendine ve diğerleriyle de oynayan kahraman yegâne mümkün ve radikal hayat tarzı olan uyuşturucu, bunaltıcı, daral*tıcı bir cihan çevresini aksettirir. Sosyal problemi ilk olarak deneyen Bjeniski ve Aleksander Herzen "Çan,, dergisiyle ortaya koydu. Aksakof (1859 öldü) Aile kroniğini yazdı. Grigoryef (1864), dilimize de çevrilen "Ölü Evinin Defteri, yazarı Dostoyevski (1821 - 1881) Sibiryadan "Ölüm Diyarından,, geldiği zaman (38) yaşında idi.

Leo Tolstoy' da (1828-1911) Dostoyevskinin yarattığı ve devam eden tesiri noksandır. Her ne kadar insanlığı sevmek için Slowophîli'yi (İslav Sevgisi, milli Rus partisi) yükseltmek istemişse de dış ve içsel hayatında çok komik kalmış aldı. "Işık Karanlıklarda Görünür,, ve "Yaşayan Naaş,, terekesinde bu*lundu. Bunlar Rus "Zebunluğunun,, en kuvvetli dramlarına aittir.

Dramcılar: Tolstoy, Ostowski, Şair Kadınlar: W. Krestowski, Karolina Pavlof.

Tarihçiler: Karamsin (1826) Rus Ülkesinin Tarihini ele aldı.

Tarihi tenkit: Pogodin ve Katşenovski.

Estetik kritik ve edebiyat tarihi: Merslekof, Gretş, Maksimoviç, Rus edebiyatı okul kitabı, Otto (1837), WoIfsohn (1843), Yordan (1845).

Courriere (çağdaş-muasır, fransızca 1874), Wiskovratof, Maxim Gorki (Gice Sığınağı) ile hakiki bir ahlâk eseri yaratmağa muvaffak oldu. Küçük serserileri, hikâyeleri ve hatıraları çok kıymetlidir. Bunlar yarı autobiografik yahut şairane - beşerî belgeler - dir. Bolşevik idaresi altında "Bay Komiseri,, yazdı ki bunda yazar Sovyet bürokrasisiyle alay eder. Bolşeviklerin muhalifi, eski Terörist ve Millî Savunma Bakanı Borik Savinkof, Peudonym Restopşin altında 1905 tarihinin inkılâp romanı olan "Keşke Olmasaydı" yı yazdı.

Rus yazarının en seçkin simaları: Fablleri-hikâyeleriyle şöhret bulan Mayakovaki ve Esenin ; tarihi bahisler üzerine yazı yazan Sergiyef ile Aleksey Tolstoy, Zoşçenko, Semenenko, Karpof, Korolenko, Koltzov, Nagibin, Gorçekof, Vilenki, Medvedev, Zelinski, Baykov, Akademiker, Volgin, Joffe Vişinski, Deborin, Çudakof, Bruyeviç, Pr. Belkin ve Petrof’tur.

*