Portekiz Edebiyatı

Portekiz Edebiyatı



Dil : Portekiz lisanı diğer roman dilleri gibi Lingua rustica Roma şivesinden tekemmül etmiş ve İspanyolca'ya (Katalonyaca'ya) çok yakın olup bazı mühim gramer kısımları dolayısıyla birbirlerinden ayrılırlar. Karakteri basit bir konuşma dilidir.






Edebiyat: Bu edebiyat umumiyetle hiç bir orijinalliği olmayan ve tamamen ecnebî tesiri altında kalmış bir edebiyattır. Onun esas karakteri elegik = (matemli, figan, hüzünlü) teessür, yumuşaklık ve rikkattir.

Portekiz, yükseliş ve çiçeklenme devrinde deniz kâşifi bir memleketti. Hindistan, Okyanus ona gelişimi üzerinde kıymetli inciler gibi ufuklar açtı ve bu sebepten Portekiz destanları, deniz yolculuklarını, savaşları, Hindistan sergüzeştlerini bahis konusu eder. Bilhassa Camoen 'in “Lusiadlar„ adlı eseri çok zengin, rengârenk ve aynı zamanda harikulade şehvanidir.

Bu edebiyat dört devre geçirmiştir :

1 — XIV ü yüzyıla kadar : Halk şarkıları (şiiri) (Concioneros VIII i yüzyıla kadar uzanır.) ve sonraları da Burgund Dükü Heinrich vasıtasıyla provensial sanat şiiri doğdu.

2 — XIV ve XV i yüzyıllar :

Bu devirde Spanya tesiri devamlı bir surette görülür. IV ü Alfons' dan Emanuel d. Gr. (1325 - 1521) e kadar hepsinin şair ve şarkıcı olma*ları yüzünden saray, şiirin tekemmülünde merkez oldu. Bu devrin en son ve önemli şairlerinden biri Ribeira (1515) dır.

Kronikler ve şövalye romanı Amadis de Gaula (1350 de Vasco de Lobeira tarafından yazılmıştır) ile nesir başlar.

3 — (1500 - 1750) Portekiz şiirinin çiçeklenme devri:

Evvelâ İtalyanca ve klâsik numunelere müteallik olarak başlar ve (İtalyanca) Çoban şiirine şövalye romantiği Moraes (1572) ile gelir. Klasik sanat meyli bilhassa Fercira (1560, “Ignez de Castro,, trajedi) ile başlar. Bir kuyumcu olan Gil Vicente (1470 - 1536) da komedileriyle şöhret bulmuştur. Sa da Miranda (1495 - 1558) soneler, egloglar ve pastoral dramlar Şairidir. Portekiz şiirinin şahikası, kazonlar, soneler, ve elegiler şairi Luiz de Camoen (1525 - 1580) memleketin satvetini ve büyüklüğünü kılıç ve kalemiyle müdafaa etti. 1572 de kral ona her sene (75) mark üzerinden üç sene tahsisat verdi. Harpçi ve hassas Portekiz milletine “Portekiz destanı - Lusiadları,, hediye etti. Bu eser çıktığı zaman, hiç bir kimse onunla alâkadar olmadı. Bu enternasyonal şahsiyet öldüğü zaman hiç bir şeyi hattâ kefen bezi bile alacak parası olmadığından tabutsuz ve naşı de kefensiz yani tamamen çıplak olarak gömüldü.

Ölümü esnasında yanındaki (Lusiadlar) den bir nüshasını koruması için rahibe vasiyet etti. Camoen lirizmde de büyük bir muvaffakiyet kazandı. Sonraları bu edebiyat senelerce sukut etti ve Spanya hakimiyeti altında (1580 den beri) Spanya edebiyatına bağlı olarak yürüdü.

Şairler : Jer. Corterel ve Rodrig. Lobo (1600) de naşir olarak meşhur*dur. Per. de Castro (1633) ve Bercellar (elegikdir 1633) kayda şayandır.

Önemli Tarihçiler : Joao de Barros (1570, Doğu Hindistan’da Porte*kizlilerin yaptıkları), ve L.de Castanheda (“Hindistanın Zaptı,, 1550), Blas de Albuquerque (1580; Komment. do grande d' Albuerquerque. 1557). B. de. Brito (1109 - 1617 ye kadar Portekiz tarihi) ve J.F. de Andrada (1657 : Vida de D. Joâo de Casero).

4 — (1750 den beri) Fransız klasizmin tesiri altında bugüne kadar. Menez de Ericeyra (1741 Henriqueidq) tarafından idhâl edildi ve onun muasırları ve halefleri olan (Manoel de Costa) (1768). Fr. Man. de Nassimento (1819) Barbosa du Bocage (1805) tarafından kuvvetlendirildi. Yeni şairler Dramatikçiler: Nolasco de Aguiar ve Gomez (Ignez de Castro).

Eklogçu Mouzinho de Albuquerque (Georgicas portuguezası) Lirikçiler ve Fabulistler: Sarmento Semedo, Maldonado, Magelhaus, bir des*tanda kendi maceraperest hayatını şekillendiren d'Almeida Garret, (Dona Branca, Adozinda) Elegikçi: Fel. de Gastilho (Cartes de Echoe Narcisso) vatansever şair Hercul de Carvalho (Voz de propheta). Aşk şarkıcısı J. de Deus (Flores de campo), L. A. Palmeirim, A. de Quental; Theoph. Braga; F. Gomes de Amorim. Tarihçi: Harculano (Portekiz tarihi) Th. Braga (Edebiyat tarihi).

Portekiz anthologie ve şarkılar kitabı (Concioneiros) memleketidir. Önemlileri: “Tekrar Doğan Phonix„ 1728, “Parnaso Lusitans,, 1826. 1872 de Theophil Braga “Modern Portekiz Barnass,, mı çıkardı. Bu eser Anthero de Quental'a üstün gelir.

Portekiz’e, ruhen bağlı olan eski müstemlekesi Brezilya da bazı mühim edipler yetişmiştir. Bunların en belli başlıları Silvio Romero (“Asrın Son Şarkısını,, 1878) de ve Coelho Retto da Brezilya çölünün bir destancısıdır.

*