Harita Bilgisi

HARITA BILGISI


Yeryüzünün tamaminin ya da bir bölümünün, kusbakisi görünüsünün, belli bir ölçek dahilinde küçültülerek, bir düzlem üzerine aktarilmasiyla elde edilen çizime harita denir.


Bir çizimin harita özelligi tasiyabilmesi için gerekli olan kosullar sunlardir:


1. Kusbakisi olarak çizilmis olmasi


Haritasi çizilen alanin tam tepeden görünüsü kusbakisi olarak adlandirilir. Haritalarin çiziminde tepeden görünüm saglanamaz ise yeryüzü sekillerinin biçimlerinde, boyutlarinda ve birbirlerine göre uzakliklarinda degismeler olur.


2. Ölçekli olmasi


Haritalardaki küçültme oranina ölçek denir. Bir baska ifade ile harita üzerindeki uzunluklarin gerçek uzunluklara olan oranidir. Yersekillerinin biçimleri ve boyutlari, olduklari gibi aktarilamadigi için, belli bir ölçek dahilinde küçültülmesi gereklidir. Ölçek iki sekilde gösterilir.


a. Kesir ölçek: Küçültme orani kesirli sayilarla ifade edilen ve haritalarda en çok kullanilan ölçeklerdir. 1/500, 1/5.000, 1/50.000, 1/500.000 gibi.


Kesir ölçeklerde pay her zaman 1 dir. Paydada yer alan sayi ise, haritasi çizilen alanin kaç defa küçültüldügünü gösterir.


b. Çizik (Grafik) Ölçek: Esit dilimlere ayrilmis bir çizgi üzerinde harita üzerindeki uzunluklarin gerçek uzunluklara oraninin gösterildigi ölçeklerdir.




Herhangi bir yerin, kusbakisi görünüsünün ölçeksiz ve kabataslak olarak bir düzleme aktarilmasina kroki denilmektedir. Harita ile kroki arasindaki fark, krokinin ölçeksiz, haritanin ise ölçekli olmasidir.


3. Bir düzleme aktarilmis olmasi


Dünya’nin kutuplardan basik, Ekvator’dan siskin kendine has küresel bir sekli vardir. Dünya’nin küresel yüzeyi düzleme aktirilirken bazi güçlüklerle karsilasilir. Bunun nedeni, küresel yüzeyin düzleme aktarilmasinin geometrik açidan imkânsiz olmasidir. Buna bagli olarak haritalar çizilirken, kara ve denizlerin yerküre üzerindeki biçimleri ve genislikleri tam olarak yansitilamamakta ve boyutlarinda gerçege uymayan bozulmalar olmaktadir. Haritalarda görülen ise, gerçegin az ya da çok benzeridir.


Harita çizimindeki zorluklar dikkate alinarak bazi metodlar gelistirilmistir. Buna projeksiyon (izdüsüm) yöntemleri adi verilir.


Projeksiyonlar, izdüsüm (Yükseltinin sifir m. kabul edilmesi) esasina göre çizildiginden, yükseltinin fazla oldugu yerlerde ve ülkelerde izdüsüm alan ile gerçek alan arasindaki fark artar.


Türkiye’de, izdüsüm alan ile gerçek alan arasindaki farkin en fazla oldugu bölgeler Dogu Anadolu ve Karadeniz, en az oldugu bölgeler ise Marmara ve Güneydogu Anadolu’dur.


Baslica projeksiyon yöntemleri sunlardir:


• Silindir Projeksiyon: Ekvator ve çevresindeki bölgelerin çiziminde kullanilir.


• Konik Projeksiyon: Kutuplar ve çevresindeki bölgelerin çiziminde kullanilir.


• Düzlem (Ufki) Projeksiyon: Bu projeksiyonla elde edilen haritalarda biçim ve alan bozulmalari çok fazladir. Bu haritalar daha çok denizcilik ve havacilikta kullanilir.

*