YAGIS TÜRLERI ve ETKILERI

YAGIS TÜRLERI ve ETKILERI


Atmosferdeki subuharinin yogunlasarak sivi ya da kati biçimde yeryüzüne düsmesine yagis denir. Baslica yagis türleri sunlardir:


1. Çiy: Havadaki subuharinin soguk zeminler üzerinde, su tanecikleri seklinde yogunlasmasiyla olusur. Özellikle bahar aylarinda görülür.


2. Kiragi: Havadaki subuharinin soguk cisimler üzerinde, 0°C den düsük sicakliklarda kristaller seklinde yogunlasmasiyla olusur. Sonbahar aylarinda ya da kis baslarinda görülür.


3. Kirç: Havadaki subuharinin çok sogumus agaç dallari, tel, saçak, vb. cisimler üzerinde yogunlasarak buz tabakasi haline gelmesidir. Kiragidan ayrilan yönü, kristallerin üst üste yigilarak buz tabakasi haline gelmesidir.


4. Yagmur: Bulutu olusturan su taneciklerinin büyümesiyle olusan su damlalaridir. Yogunlasmanin devam etmesi ile agirligi artan su damlalari yagis seklinde yere düser.


5. Kar: Su buharinin, yükseklerde 0°C nin altinda yavas yavas yogunlasmasiyla olusan buz kristalleri yere düser. Bu tür yagislara kar denir.


6. Dolu: Hava sicakliginin birden bire ve büyük ölçüde azalmasi sonucu yagmur damlalari donarak buz parçaciklari halinde yere düser. Bu yagislara da dolu denir.


YAGISLARIN OLUSMA BIÇIMLERI (OLUSUM NEDENLERINE GÖRE YAGISLAR)


1. Yamaç Yagislari (Orografik Yagislar)


Nemli hava kütlelerinin, yatay yönde hareket ederken dag yamaçlarina çarparak yükselmesi ve sogumasi sonucu olusan yagislardir.


Dünya’da en çok, Güneydogu Asya’da, Orta kusaktaki karalarin bati kiyilarinda ve sicak kusaktaki karalarin dogu kiyilarinda görülür.




Türkiye’de ise, Toroslar’in güneybatiya, Karadeniz Daglari ile Yildiz Daglari’nin kuzeye bakan yamaçlarinda fazlaca görülür.


Hava kütleleri yamaç boyunca yükselirken en fazla yagisi 500 - 1000 m yükseltiler arasina birakirlar. Yükselti arttikça (1000 m lerden sonra) mutlak nem azaldigi için yagis da azalir.


2. Konveksiyonel Yagislar (Yükselim Yagislari)


Günesli ve rüzgârsiz günlerde isinan hava yükselerek sogur. Belli bir yükseltiden sonra nemin yogunlasmasi ile yagis meydana gelir.




Dünya’da en çok, Ekvatoral bölgede rastlanir. Türkiye’de ise, Iç Anadolu Bölgesi’nde Ilkbahar’da görülen yagislar konveksiyonel yagislardir. Bu yagislar halk arasinda kirkikindi yagislari olarak bilinir.


3. Cephe Yagislari (Frontal Yagislar)


Sicak ve soguk hava kütlelerinin karsilasma alanlarinda meydana gelen yagislardir.




Dünya’da en çok, Orta kusakta ve 60° enlemleri civarinda görülür. Türkiye’de, özellikle kis mevsiminde görülen yagislarin çogu cephesel kökenlidir.


YAGISLARIN YERYÜZÜNE DAGILISI


Genel hava dolasimi, kara ve deniz dagilisi, yersekilleri yükselti gibi nedenlerden dolayi yeryüzünün her tarafi ayni oranda yagis almaz.


Dünya üzerinde;


• En yagisli bölgeler; Ekvatoral bölge, Muson bölgeleri ve Orta kusak karalarinin bati kiyilaridir.


• En kurak bölgeler ise; Orta kusak karalarinin daglarla çevrili iç kisimlari, dönenceler civari, çevresine göre, alçakta kalmis yerler ve kutup çevreleridir.YAGIS TÜRLERI ve ETKILERI


Atmosferdeki subuharinin yogunlasarak sivi ya da kati biçimde yeryüzüne düsmesine yagis denir. Baslica yagis türleri sunlardir:


1. Çiy: Havadaki subuharinin soguk zeminler üzerinde, su tanecikleri seklinde yogunlasmasiyla olusur. Özellikle bahar aylarinda görülür.


2. Kiragi: Havadaki subuharinin soguk cisimler üzerinde, 0°C den düsük sicakliklarda kristaller seklinde yogunlasmasiyla olusur. Sonbahar aylarinda ya da kis baslarinda görülür.


3. Kirç: Havadaki subuharinin çok sogumus agaç dallari, tel, saçak, vb. cisimler üzerinde yogunlasarak buz tabakasi haline gelmesidir. Kiragidan ayrilan yönü, kristallerin üst üste yigilarak buz tabakasi haline gelmesidir.


4. Yagmur: Bulutu olusturan su taneciklerinin büyümesiyle olusan su damlalaridir. Yogunlasmanin devam etmesi ile agirligi artan su damlalari yagis seklinde yere düser.


5. Kar: Su buharinin, yükseklerde 0°C nin altinda yavas yavas yogunlasmasiyla olusan buz kristalleri yere düser. Bu tür yagislara kar denir.


6. Dolu: Hava sicakliginin birden bire ve büyük ölçüde azalmasi sonucu yagmur damlalari donarak buz parçaciklari halinde yere düser. Bu yagislara da dolu denir.


YAGISLARIN OLUSMA BIÇIMLERI (OLUSUM NEDENLERINE GÖRE YAGISLAR)


1. Yamaç Yagislari (Orografik Yagislar)


Nemli hava kütlelerinin, yatay yönde hareket ederken dag yamaçlarina çarparak yükselmesi ve sogumasi sonucu olusan yagislardir.


Dünya’da en çok, Güneydogu Asya’da, Orta kusaktaki karalarin bati kiyilarinda ve sicak kusaktaki karalarin dogu kiyilarinda görülür.




Türkiye’de ise, Toroslar’in güneybatiya, Karadeniz Daglari ile Yildiz Daglari’nin kuzeye bakan yamaçlarinda fazlaca görülür.


Hava kütleleri yamaç boyunca yükselirken en fazla yagisi 500 - 1000 m yükseltiler arasina birakirlar. Yükselti arttikça (1000 m lerden sonra) mutlak nem azaldigi için yagis da azalir.


2. Konveksiyonel Yagislar (Yükselim Yagislari)


Günesli ve rüzgârsiz günlerde isinan hava yükselerek sogur. Belli bir yükseltiden sonra nemin yogunlasmasi ile yagis meydana gelir.




Dünya’da en çok, Ekvatoral bölgede rastlanir. Türkiye’de ise, Iç Anadolu Bölgesi’nde Ilkbahar’da görülen yagislar konveksiyonel yagislardir. Bu yagislar halk arasinda kirkikindi yagislari olarak bilinir.


3. Cephe Yagislari (Frontal Yagislar)


Sicak ve soguk hava kütlelerinin karsilasma alanlarinda meydana gelen yagislardir.




Dünya’da en çok, Orta kusakta ve 60° enlemleri civarinda görülür. Türkiye’de, özellikle kis mevsiminde görülen yagislarin çogu cephesel kökenlidir.


YAGISLARIN YERYÜZÜNE DAGILISI


Genel hava dolasimi, kara ve deniz dagilisi, yersekilleri yükselti gibi nedenlerden dolayi yeryüzünün her tarafi ayni oranda yagis almaz.


Dünya üzerinde;


• En yagisli bölgeler; Ekvatoral bölge, Muson bölgeleri ve Orta kusak karalarinin bati kiyilaridir.


• En kurak bölgeler ise; Orta kusak karalarinin daglarla çevrili iç kisimlari, dönenceler civari, çevresine göre, alçakta kalmis yerler ve kutup çevreleridir.

*