Tanzimat Dönemi Edebiyatı, Sanatçıları, Dönemin Genel Özellikleri

TANZİMAT EDEBİYATI (1860-1895)




* Tanzimat Fermanının ilanından sonra bu edebiyatın tohumları serpilmeye başlamıştır.


* Batılı tarzda ilk eserler bu dönemde verilmeye başlanmıştır.


* Hak, adalet, özgürlük, vatan kelimeleri bu dönemde ilk defa kullanılmaya başlanmıştır.


* Tanzimat edebiyatı kendi arasında ikiye ayrılır.(Birinci-ikinci dönem)


* Yazı dilini halkın anlayacağı dile yakınlaştırmaya çalışmışlardır.


* Tiyatroyu halkı aydınlatma aracı olarak görmüşlerdir.


* Toplumcu bir çizgi tutmaya çalışmışlardır.


* Divan edebiyatındaki “bölüm güzelliğine” karşın “konu bütünlüğüne, güzelliğine” önem vermişlerdir.


* Tanzimat birinci dönem sanatçıları(Şinasi, N. Kemal, Ziya Paşa, Ahmet Mithat) ikinci dönem sanatçılarına göre daha halkçı olmuşlardır.






BİRİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI (1860-1876)




* Divan edebiyatını eleştirmelerine rağmen onun etkisinden kurtulamamışlardır.


* Vatan millet, hak adalet, özgürlük gibi kavramlar ilk defa bu dönemde kullanılmaya başlanmıştır.


* Batılı anlamda ilk esereler bu dönemde verilmeye başlanmıştır.


* Toplumu bilinçlendirmek için edebiyatı bir araç olarak görmüşlerdir.


* Dilin sadeleşmesi gerektiğini söylemişler ancak pek başarılı olamamışlardır bu konuda.


* Roman, modern hikâye, tiyatro, gazete, eleştiri, anı bu dönemde kullanılmaya başlanmıştır.


* Bu dönemin sanatçıları aynı zamanda devlet adamı sıfatı da taşıyorlardı.


* Klasizim(Şinasi, A.Vefik Paşa) romantizm (N. Kemal, A. Mithat) den etkilenmişlerdir.




BİRİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI SANATÇILARI






ŞİNASİ (1826–1871)


* Edebiyatımıza birçok yeniliğin yerleşmesini sağlamıştır.


* Asıl adı İbrahim’dir.


* İlk tiyatro, ilk şiir çevirisi, ilk özel gazete, ilk makale, ilk noktalama işaretini kullanan kişidir.


* Halk için sanat görüşünü benimsemiştir.


* İlk tiyatro eserimizi: ŞAİR EVLENMESİ ni yazdı.


* İlk makaleyi yazdı: TERCÜMAN-I AHVAL MUKADDİMESİ


* İlk özel gazetesi çıkardı: TERCÜMAN- I AHVAL


* Eserleri: Durub u Emsalı Osmaniyye (Osmanlı Atasözleri Kitabı)


Tercüme i Manzume (Çeviriler)


Müntehabat –ı Eşar(şiirleri)


Divan-ı Şinasi


Tasvir i Efkâr








NAMIK KEMAL (1840–1888)


* Vatan şairimizdir.


* Toplumcu bir sanat çizgisindedir.


* Vatan, millet, özgürlük kelimelerini edebiyatta ilk kullanan kişidir.


* Tiyatroları oldukça ses getirmiştir. Tiyatroyu bir eğlence ve halkı bilinçlendirme aracı olarak görmüştür.


* Romantizmin etkisindedir.


* Eserleri: ilk tarihi romanımız; CEZMİ


İlk edebi romanımız ;İNTİBAH


Tiyatroları : Vatan yahut Silistre, Zavallı Çocuk, Gülnihal, Kara Bela,Celalettin Harzermşah


Eleştiri eserleri: Renan Müdafenamesi, Tahrb-i Harabat (Ziya Paşa’ya karşı)


İrfan Paşa’ya Mektup, Takip


Diğer eserleri: Kanije, Silistre Muhasarası, Osmanlı Tarihi, Büyük İslam Tarihi, Evrak-ı Perişan








ZİYA PAŞA (1825–1880)


* İlk edebiyat tarihi taslağı sayılan “Harabat”eserini yazmıştır.


* Halk şiirinin ve dilinin gerçek edebiyatımız olduğunu belirten “Şiir ve İnşa”adlı makalesini yazmasına rağmen kendisi böyle davranmamıştır.


* Biçimce eski içerikçe yeni olmaya gayret göstermiştir.


* Terkib-i bent, terci i bent’leri meşhurdur.


* Bir çok dizesi halk arasında atasözü gibi kullanılmıştır.


* Eserleri: Zafername, Harabat, Eş’ar-ı Ziya, Defter-i Amal, Terkib-i Bent, Terci-i Bent










AHMET MİTHAT EFENDİ (1844–1912)


* Halk için roman geleneğini benimsemiştir.


* Halkın anlayacağı bir dilde ve onları ilgilendiren konularda eserler vermiştir.


* İlk hikâye örneklerimizden biri sayılan :”Letaif-i Rivayet”i yazmıştır.


* Romantizmden etkilenmiştir.


* Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Falatun Bey ve Rakım Efendi, Yer Yüzünde Bir Melek, Henüz On Yedi Yaşında.








ŞEMSETTİN SAMİ ( 1850–1904 )


* Devrinin en büyük dil bilgini sayılmıştır.


* İlk romanımız olan: Taaşşuk –U Talat ve Fıtnat adlı eseri yazmıştır.


* Kamus u Türkî adlı sözlüğü yazmış.


* Kamus u Fransevi ve Kamus-ı Alam’ı yazmıştır.








AHMET VEFİK PAŞA (1829-1892)


* Tiyatromuzun en büyük kilometre taşı sayılır.


* Bursa’da kendi adıyla tiyatro kurmuştur.


* Halkın tiyatroyu sevmesi için özellikle Moliere’den çeviriler yapmıştır.


* İnfiali Aşk, Dudu Kuşlar, Zor Nikâh, Zoraki Tabip, Kadınlar Mektebi ,Şecere-i Türk eserlerinden bazılarıdır.








İKİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATININ ÖZELLİKLERİ (1876-1895)




* Bireysel konulara dönülmüştür.


* Sanat, sanat içindir, görüşü benimsenmiştir.


* Dil oldukça ağırlaştırılmıştır.


* Tiyatro eserleri oynanmak için değil okunmak için yazılmıştır.


* Realizm ve natüralizm baskın akımlar olarak göze çarpar.






İKİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATININ SANATÇILARI








RECAİZADE MAHMUT EKREM (1847- 1914)


* İlk realist romanımız olan: ARABA SEVDASI’nı yazmıştır.


* Tevfik Fikret’in akıl hocasıdır.


* Muallim Naci ile uzun yıllar süren “eski-yeni”kavgasında yeniyi savunmuştur.


* “Sanat sanat içindir ve kafiye kulak içindir”. Görüşünü benimsemiştir.


* Oğlunun erken ölümü onu bireysel ve hüzünlü eserler vermeye zorlamıştır.


* “Her güzel şiirin konusudur”diyerek şiirin konu zenginliğine katkı yapmıştır.


* Muallim Naci’nin Zemzeme’sine karşılık DEMDEME adlı kitabı yazmıştır.


* Tiyatroları: Afife Anjelik, Çok Bilen Çok Yanılır, Vuslat


* Şiirleri: Zemzeme, Nağme-i Seher


* Talim-i Edebiyat adlı eseri onun edebiyata dair görüşleri içeren en önemli eseridir.








ABDULHAK HAMİT TARHAN ( 1852–1937)


* Edebiyatımızın en bireysel şairlerindendir.


* Batılılaşma hareketinin asıl öncüsü olarak kabul gördüğü için kendisine “şairi azam”(büyük şair) lakabı verilmiştir.


* Gözlem ve izlenimleriyle şiir yazmıştır.


* Düşünen adamdan çok yapan adam özelliği taşımaktadır.


* Tiyatroları oynanmaya uygun değildir.(Macera-yı Aşk, Sabru Sebat, içli Kızlar, Finten, Nesteren, Liberte )


* Romantizmin etkisinde, metafizik konuları, ölüm, aşk gibi temalar içeren eserler vermiştir.


* Makber, Ölü, Bunlar O’dur, Hacle, Garam, İlham-ı Vatan şiir kitaplarıdır.








DÖNEMİN BAĞIMSIZLARI SAYILAN SANATÇILAR






MUALLİM NACİ (1850–1893)


* Recaizade Mahmut Ekrem’le eski- yeni kavgasında eski’yi savunmuştur.


* Batılı tarzda şiirler de yazmıştır.


* Dili ağırdır ;ancak başarılıdır.


* Eserleri: Ateşpare, Füruzan, Şerare (şiir)


Demdeme, Muallim (eleştiri)


Islahat-ı Edebiye (sözlük)






NABİZADE NAZIM (1862–1893)


* İlk köy romanımız kabul edilen: Karabibik’i yazmıştır.


* Realizm, natüralizm’in öncülerinden sayılır.


* İlk psikolojik roman denemesi sayılan: Zehra’yı yazmıştır.








TANZİMAT EDEBİYATINDA ROMAN ve HİKÂYE




* Bütün eserler teknik açıdan zayıftırlar.


* Duygusal ve acıklı konular işlenmiştir.


* Yazarlar olaylara müdahalede bulunmuştur.


* Eserlerde karakter oluşturulamamıştır. Genellikle ya iyi ya da kötü özellik taşıyan tipler kullanılmıştır.


* İyiler eserlerin sonunda mükâfat alırlar, kötüler de cezalarını alırlar.


* Tanzimat ikinci dönemin sanatçıları birinci döneminkilere göre daha başarılı olmuştur.








TANZİMAT EDEBİYATINDA ELEŞTİRİ


* Bu dönemde genellikle “eski- yeni”kavgasına dayanan eleştiriler olmuştur.


* N.Kemal’in Ernest Renan’ı eleştiren Renan Müdafaanamesi bu dönemin önemli eserlerindendir.


* Muallim Naci ile Recaizade Mahmut Ekrem arasındaki Demdeme-Zemzeme tartışması da bu dönemin önemli örneklerindendir.






TANZİMAT EDEBİYATINDA TİYATRO


* Tiyatro ilk defa bu dönemde görülmeye başlanmıştır.


* İlk tiyatro örneği Şinasi’nin Şair Evlenmesi’dir.


* İlk dönemin sanatçıları tiyatroyu bir eğitim aracı olarak görmüşlerdir.


* İkinci dönemin sanatçıları da tiyatroyu eğlence olarak görmüşler; ancak onların tiyatroları oynanmak için değil okunmak için yazılmışlardır.

*