Osmanlı Dünyasında Yerel ve Yabancı Basın

Osmanlı Dünyasında Yerel ve Yabancı Basın…






1826 yılında Yeniçeri Ocağı'nı ortadan kaldıran ve devlet yönetiminde reform hareketlerine girişen II. Mahmud'un, bu gelişmelere paralel olarak 1831'de Takvim-i Vakayi 'nin Osmanlıca ilk resmi gazete sıfatıyla yayın hayatına başlamasını sağlaması tesadüf değildir. 1830'lu yıllar II. Mahmud'un iktidarı merkezileştirmeyi amaçladığı bir dönemdir. Padişah, reformlarının gerçekleşmesinde siyasi basının gücüne inanmaktadır. Yurtiçinde kamuoyu oluşturmayı hedeflediği gibi, imparatorluktaki reform ve değişimleri batı dünyasına duyurma arzusunu da taşımaktadır. Bunun sonucunda, Takvim-i Vakayi 'nin Fransızca versiyonu Le Moniteur ottoman yayımlanır. Modernleşme sürecinde başkent İstanbul'la rekabete giren Mısır'da ise Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın teşebbüsüyle 1831'de Takvim-i Mısriye, 1832'de ise gazetenin Fransızca versiyonu Le Moniteur egyptien yayımlanır. II. Mahmud'un Fransızca basına yeşil ışık yakmasında, bu dilin evrenselliği kadar, III. Selim dönemine uzanan Osmanlı-Fransız ilişkileri de etkendir. III. Selim'in başlattığı reform hareketleri, alla franga kurum ve yöntemler üzerine kuruludur.









İlk Osmanlıca Gazete


Takvim-i Vakayı'nın 18 Eylül 1327 [1911] tarih ve 937 no'lu sayısının ilk sayfası








Osmanlı askeri teşkilatına eğitim amacıyla Fransız subayların alınması, Fransızca öğreniminin öğrencilere mecburi kılınması onun döneminde gerçekleşir. II. Mahmud döneminde ise merkezi idare reform sürecinden geçerken, devlet memurlarına da Fransızca bilme zorunluluğu getirilir. Böylelikle modernleşme süreci Fransa'dan ithal edildiğinden, Fransızca da modernleşme dili olarak Osmanlı'da kurumsallaşır. Giderek farklı toplumsal katmanların iletişim aracına dönüşür. O dönemde hem Osmanlı hükümeti, hem batılılaşmayı savunan aydın kesim, hem de Tanzimat sonrasında patlak veren özgürleşme hareketlerini başlatan azınlıkların yarattıkları Fransızca basın dikkate alındığında, çıkarları çatışan değişik kesimlerin uluslararası arenada seslerini duyurmak için bu dili tercih ettikleri ve ona siyasi anlamlar yükledikleri göze çarpar: Fransızca, batılılaşmanın çağrıştırdığı kavramları ve bu süreç için gerekli kurumları imparatorluğa taşıyan bir araçtır.

*