Osmanlı Devletinde Kültür

Osmanlı Devleti




Eğitim,Öğretim,Bil im ve Sanat:




Bilim


Dil ve Edebiyat:


- Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde hem devlet yazışmalarında hem de edebiyat ve bilim eserlerinde arı bir Türkçe kullanılmıştır.




- Fatih zamanından itibaren Türkçe’ye Arapça ve Farsça kelimelerin girmesiyle OSMANLICA adında yeni bir dil ortaya çıkmıştır.




- OSMANLICA’nın şiirde kullanılması ile DİVAN EDEBİYATI adı verilen bir tür ortaya çıktı.Ancak,Halk Edebiyatı her zaman önemini korudu.Türk halkının duyguları ve düşünceleri,halk şairlerinin mısralarında anlam kazandı.




- Yükselme döneminde yetişen şairlerden BAKİ ve FUZULİ DİVAN EDEBİYATI,PİR SULTAN ABDAL ve KÖROĞLU ise HALK EDEBİYATI dalında ün kazandılar.




- EVLİYA ÇELEBİ,SEYAHATNAME adlı eseriyle KÂTİP ÇELEBİ de KEŞFU’Z-ZÜNÛN ve CİHANNÜMA adlı eserleriyle17.yy da isim yaptılar.




- NABİ,NEDİM,KOCA RAGIP PAŞA,FITNAT HANIM,ŞEYH GALİP 17.YY ünlü edipleridir.




- 19. ve 20.yyda ise edebiyatta Avrupa’nın etkisi görülmeye başladı.Bu yandanda milli edebiyat akımı gelişti.Bu dönemin başlıca temsilcileri,ŞİNASİ,Z İYA PAŞA,NAMIK KEMAL,TEVFİK FİKRET,MEHMET EMİN,ZİYA GÖKALP ve YUSUF AKÇORA’dır.




- Osmanlı Padişahlarından bazılarıda edebiyatla ilgilendi,şiir yazanlar oldu.






Tarih ve Coğrafya:


- Osmanlılarda tarih yazmacılığı 15.yylın ikinci yarısında başladı.ÂŞIK PAŞAZADE,LÜTFÜ PAŞA ve HOCA SAADETTİN EFENDİ gibi ünlü tarihçiler yetişti.




- Bunlardan 16.yyda yaşayan HOCA SAADETTİN EFENDİ,kendisine padişah tarafından görev verilen ilk resmi tarihçidir.




- 19.yyda yaşayan AHMET CEVDET PAŞA,Tanzimat Dönemi’nin ünlü devlet ve düşünce adamıdır.Kaleme aldığı TARİH-İ CEVDET,Avrupa tarzında yazılan ilk tarih kitabıdır.




- Coğrafya,Kanuni döneminde uzak deniz seferleri ile önem kazanan bilim dalıdır.Bu dönemde yaşayan PİRÎ REİS,KİTAB-I BAHRİYE adındaki ünlü coğrafya kitabının yazarıdır.SEYDİ ALİ REİS ise MİR’AT-ÜL MEMALİK (Memleketlerin Aynası)adlı eserinde Hint Seferleri ile ilgili eserlerini kaleme almıştır.




- PİRÎ REİS’in çizdiği harita,gerçeğe uygun olarak çizilen İlk Dünya Haritası özelliğini taşumaktadır.




Tıp:


- Osmanlılarda sağlık işlerine önem verilmiş ve çeşitli yerlerde hastaneler açılmıştır.




- FATİH SULTAN MEHMET,II.BAYEZİD ve KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN,kurdukları medreselerin yanına birer de hasane yaptırmışlardır.




- Süleymaniye Medresesinde tıp öğrenimine önem verilmiştir.Bu alanda ciddî çalışmalar yapılmış,eserler kaleme alınmıştır.




- AMASYALI SABUNCUOĞLU ŞERAFETTİN,AHİ ÇELEBİ ve ALTUNÎ ZADE,dönemin ünlü tıp doktorlarıdır.




Matematik ve Astronomi:


- Medreselerde matematik öğretimi,Fatih’in ALİ KUŞÇU’yu Türkistan’dan İstanbul’a çağırması ile önem kazandı.




- Ali Kuşçu’nun öğrencileri,matema tik ve astronominin gelişmesine hizmet ettiler.




- MİRİM ÇELEBİ,SEYDİ ALİ REİS,TAYÛKİDDİN MEHMET,ünlü matematik ve astronomi bilginleridir.




İslami Bilimler:


- Medreselerde okutulan dini bilimler,HADİS,FIKIH, KELAM ve TEFSİRdi.




- Bu alanda Yavuz Döneminde yaşayan ZEMBİLLİ ALİ CEMALİ EFENDİ ve İBNİ KEMAL(Kemal Paşazade) ün yapmışlardır.




- İBNİ KEMAL tüm İslam aleminde tanınan bir isimdi.




- EBUSSUUD EFENDİ de Kanuni Döneminde yaşayan ünlü din bilginiydi.






Sanat




- Osmanlı sanatında mimarlık ve süsleme sanatları ön plana çıkar.




- Musikiye ilgi 18.yyda başlamıştır.




- Osmanlılarda resim ve heykelin yerini minyatür ve süsleme sanatları almıştır.




Mimarlık:


- Osmanlılar önceleri Selçuklu ve Bizans etkisinde kalmışlar,daha sonra kendilerine özgü bir tarz geliştirmişlerdir.




- Mimari eserlerin yapımında incelik ve sağlamlık ön planda tutulmuştur.




- Bursa’da ULU CAMİ,YEŞİL CAMİ,YEŞİL TÜRBE,Kuruluş Dönemi’nin örnek eserleridir.




- Bu dönemde camilerin yanısıra pek çok medrese,kütüphane,tür be ,kervansaray,han,hama m,ibarethane,çeşme,yo l ve köprü yapılmıştır.




- Osmanlı mimarisi Fatih Döneminden itibaren büyük bir gelişme göstermiştir.FATİH CAMİİ,ÇİNİLİ KÖŞK,TOPKAPI SARAYI bu dönemin ünlü eserleridir.




- Osmanlı mimarisinin altın çağı 16.yydadır.Çünkü MİMAR SİNAN bu dönemde yaşamıştır.




- İstanbulda ŞEHZADE CAMİİ ile SÜLEYMANİYE CAMİİ ve Edirne’de SELİMİYE CAMİİ,Mimar Sinan’ın en çok beğenilen üç eseridir.




- 17.yymimarisinde de Mimar Sinan tarzının etkileri görülmektedir.Bu dönemin en ünlü eseri MİMAR MEHMET tarafından yapılan SULTANAHMET CAMİİ’dir.




- 18.yy eserlerinde,bati mimari tarzının etkileri görülmeye başlar.Bu dönemde BAROK TARZI bazı ilavelerle Türk Mimarisine uygulanmıştır.İstanbu l’da NURUOSMANİYE CAMİİ ve SELİMİYE KIŞLASI,bu tarza örnek eserlerden bazılarıdır.




- 19.yy Osmanlı mimarisi batı etkisinde gelişme göstermiştir.Bu dönemde yaptırılan DOLMABAHÇE,ÇIRAĞAN ve BEYLERBEYİ saraylarında,Avrupa’n ın tanınmış sarayları örnek alınmıştır.




- Daha sonra Alman mimarisi örnek alınarak HAYDARPAŞA TREN İSTASYONU,NUMUNE HASTANESİ gibi bazı eserler inşa edilmiştir.




- 20.yyda NEO KLASİK(Eski tarza dönüş) eserler dikkat çekmektedir.Bu tarzın öncülüğünü MİMAR KEMALETTİN yaptırmıştır.




Süsleme Sanatları;


- Osmanlılar mimarinin yanısıra ÇİNİCİLİK,NAKKAŞLIK,O YMACILIK,KAKMACILIK,H ATTA TLIK ,KİTAP BEZEME ve CİLTÇİLİK gibi süsleme sanatlarında da ileri gitmişlerdir.




- Çinicilik,Selçuklu döneminden bu yana Anadolu’da önemini koruyan sanatlardan biridir.




- Bursa’daki YEŞİL TÜRBE,Osmanlı çini sanatının ilk örneklerindendir.İsta nbul’da ÇİNİLİ KÖŞK ve SULTANAHMET CAMİİ’nin çinileri çok ünlüdür.




- Osmanlılarda camii,saray,konak gibi yapıların duvar ve tavanları nakışlarla süslenmiştir.




- Osmanlılarda taş,maden,ve ağaç oymacılığı çok gelişmiştir.Kakmacılı kta ise sedef,altın,gümüş,züm rüt ve yakut gibi değerli taş ve madenler kullanılmıştır.




- Süsleme sanatında hat(yazı)sanatının ayrı bir yeri vardır.Özellikle camiler güzel yazılarla bezenmiştir.SÜLAYMANİ YE CAMİİ’nin yazılarını yazan AHMET ŞEMSETTİN KARAHİSARÎ,o dönemin ünlü hattatıdır.




- Elle yazılan kitaplarda da hat sanatının ne kadar geliştiğini görmek mümkündür.Bu kitaplar altın yaldızlarla nakışlanmış,bir özenle ciltlenmiştir.




- Osmanlılar da resim,minyatür alanında gelişme gösterdi.18.yyda yetişen LEVNÎ bu dönemin ünlü minyatür sanatçısıdır.




- 19.yyda minyatürün yerini yavaş yavaş resim almaya başladı.ŞEKER AHMET PAŞA ve OSMAN HAMDİ BEY gibi ressamlar bu dönemde yaşadı.




Türk Musikîsi:


- Osmanlılarda musikîye de çok önem verildi.Bu sanat,KLASİK ve HALK MUSİKÎSİ olmak üzere iki dalda gelişti.




- Klasik Türk Musikîsi 18.yyda önem kazanmaya başladı.Kendiside bestekae olan III.Selim döneminde güzel eserler verildi.




- İSMAİL DEDE EFENDİ,HACI ARİF BEY,ZEKAÎ DEDE ve TANBURÎ CEMİL BEY 19.yyla damgasını vuran bestekarlardır.

*