Kan'ın Yapısı ve Özellikleri

Kanın Yapısı ve Özellikleri






Eritrositler - Alyuvarlar Lökositler - Akyuvarlar Trombositler


KANIN YAPISI


Kan, damarlar içerisinde sürekli hareket halinde olan canlı bir sıvıdır. Bu sıvı , iki temel kısımdan oluşmaktadır : Plazma ve Hücreler. Plazma kısmı büyük oranda sudan meydana gelir ve içerisinde, besin maddeleri, proteinler ve metabolitler gibi bir çok katı maddeyi barındırmakta ve bunların dokulara naklini sağlamaktadır. Normal bir insanda 5000-6000 mL (5-6 litre) kadar kan bulunmaktadır. Kanın % 50-60' sıvı kısım olan plazmadan ve %40-50'si ise hücrelerden meydana gelmektedir.


Plazma :


Plazmanın % 90'ı sudur. Kalan %10 ise katı maddeleri içerir. Bunların % 8'i proteinler , % 2'si ise diğer çözünmüş maddelerdir. Kanın temel protein içeriği şöyle özetlenebilir :


• Albumin ..... % 60


• Globulinler ...% 36


• Fibrinojen.....% 4


Hücreler :


• Eritrositler


• Lökositler


• Parçalı Lökositler (Granulositler, PMNL)


• Nötrofiller


• Bazofiller


• Eozinofiller


• Parçalı Olmayan Lökositler (Agranulositler, MNL)


• Lenfositler


• Monositler


• Trombositler (Platelletler)


Hücre Hücre Özellikleri


Eritrositler




Eritrositler : Eritrositler , kanın en yoğun hücre grubudur. Kandaki ertrositlerin hacminin, kan hacmine oranına Hematokrit denir. Bu değer, kadınlarda %38-46 ; erkeklerde ise, % 40-54 arasında değişir. Eritrositler içinde bulunan hemoglobin molekülü, eritrositin temel işlevi olan gaz transportunu sağlamaktadır. Bu molekül, akciğerlerde oksijen bağla****** vücut hücrelerine taşımakta, oradan aldığı atık madde olan karbondioksiti de akciğerlere taşı****** vücuttan uzaklaştırılmasını temin etmektedir. Normal hemoglobin düzeyi, 12-16,5 gr/dL arasındadır. 12 gr altındaki hemoglobin düzeyleri, anemiyi (kansızlığı) işaret eder ve nedenlerinin araştırılması gerekir. Normalde, kanın her mikrolitresinde 4 - 6,5 milyon eritrosit bulunmaktadır.


Kan bankalarında, ağırlıklı olarak Eritrosit içeren kan komponentleri yani Eritrosit Süspansiyonları elde edilmektedir. Böylece kanın plazma kısmı ayrıştırılmış olmakta ve hastaya gereksiz olarak plazma verilmesi engellenmiş olunmaktadır. Bunun bir avantajı da, ayrıştırılmış olan plazma, dondurularak saklanabilmekte ve plazma ihtiyacı olan başka bir hastada kullanılabilmektedir. Bir kısım plazmadan da, kan ürünleri elde edilebilmekte ve bu ürünlere ihtiyaç duyan hastalara verilmektedir.




Lökositler Lökositler, çekirdeklerinin yapısına göre parçalı (Granülositler) ve Parçasız (Agranülositler) olarak ikiye ayrılırlar. Lökositler, kanda 4.000-10.000 hücre/mikrolitre düzeyinde bulunurlar. Bu sayının 10.000 üzerine çıkmasına lökositoz denir. Bunun nedeni genellikle enfeksiyon hastalıkları olmakla birlikte, daha pek çok sebebi olabilmektedir.Yine lökosit sayısının 4.000'den düşük olmasına ise lökopeni denir. Bu durumunda pek çok sebebi vardır. Lökositlerin temel işlevi, vücudun savunmasıdır. Her lökosit biçiminin farklı özellik ve görevleri bulunmaktadır.


Granülositler




Nötrofiller : Bu hücrenin ana işlevi, vücuda zararlı olan yabancı materyalleri bulmak ve tahrip etmektir. Bulduğu yabancı materyali, fagositoz denen bir yöntemle içine alır ve içindeki çeşitli enzimlerle tahrip eder.




Bazofiller : Bazofillerin de fagositoz yeteneği vardır ama asıl fonksiyonunu, çeşitli maddeler salgılayarak gösterir.




Eozinofilller : Eozinofiller de nötrofiller gibi yabancı materyali yok etmek görevi olan hücrelerdir. Özellikle, parazitlere bağlı enfeksiyonlarda belirgin rol oynarlar.


Agranulositler




Monositler ve Makrofajlar : Bu hücreler fagositoz yapma yeteneğindedir ve lenfositlerle direkt veya indirekt yoldan bağışıklık sisteminin regulasyonunda önemli rol oynarlar. Monositlerin dokularda bulunan şekline makrofaj denir.




Lenfositler : Bu hücreleri bağışıklık yanıtının humoral kısmını oluştururlar. Çok çeşitli fonksyonlara sahip bu hücrelerin en temel işlevi, mikroorganizmaları tanıyıp, onlara karşı antikor yapımını gerçekleştirmektir.


Trombositler




Trombositler : Trombositler kanın en küçük hücreleridir ve eritrositler gibi çekirdeksizdirler. Normalde kanın bir mikrolitresinde 100.000-400.000 kadar trombosit vardır. Esas özellikleri, pıhtılaşmada oynadıkları önemli roldür. Kan bankalarında, tam kandan ayrıştırılmak suretiyle Trombosit Süspansiyonları elde edilmekte ve sadece bu hücreye gereksinimi olan hastalarda kullanılabilmektedir. Trombosit süspansiyonları, aferez yoluyla da elde edilebilmektedir.




HÜCRE Yoğunluk (g/mL) Hacim (femtolitre)


Trombositler 1,058 16


Monositler 1,062 740


Lenfositler 1,070 230


Nötrofiller 1,082 270


Eritrositler 1,100 87






KAN KOMPONENTLERİ




Kan komponentleri, tam kandan değişik yöntemlerle hazırlanan farklı özelliklerdeki konsantrelerdir.


Antikoagülan Solüsyonlar:


Torba içine alınan kanın pıhtılaşmasını engellemek ve içindeki hücrelerin yaşam sürelerini uzatmak için kullanılan solüsyonlardır. En yaygın olarak kullanılanları:


• CPDA-1 : Citrate-Phosphate-Dextrose-Adenin


• CPD : Citrate-Phosphate-Dextrose


• ACD : Acid-Citrate-Dextrose


• SAGM : Saline(NaCl)- Adenin-Glucose-Mannitol (SAGM bir antikoagülan değil, ek solüsyondur.)


Yukarıda bahsedilen solüsyonlarda bulunan kimyasalların temel özellikleri:


• Citrate : Sitrat, kalsiyum ile birleşerek koagülasyon sisteminin aktivasyonunu engeller.


• Phosphate : 2,3 dPG düzeyini normal seviyede tutarak, eritrositlerin oksijen afinitesinin normal kalmasına yardımcı olur.


• Adenin : ATP sentezinde etkilidir ve azalan ATP’nin yerine konması için kullanılır.


Kullanılan antikoagülan solüsyonun kana oranı 1:7 olmalıdır. Bu oran büyüdüğünde sitrat toksisitesi; küçüldüğünde ise, agregatlar oluşabilmektedir.


A. Eritrosit Süspansiyonları


1. Eritrosit Süspansiyonu (Red Cells)


2. Buffy-coat’u ayrılmış E.S. (Red Cells-BCR)


3. Ek solüsyonda E.S. (Red Cells in AS)


4. Buffy-coat’u ayrılmış ek solüsyonda E.S. (Red Cells in AS-BCR)


5. Yıkanmış E.S (Washed Red Cells)


6. Lökositten arındırılmış E.S. (Red Cells, leucocyte depleted)


7. Dondurulmuş E.S. (Cryopreserved Red Cells)


I. Eritrosit Süspansiyonlarının Hacim, EVF, Hb, lökosit ve platellet miktarlarına ait kriterler.


Komponent Volume EVF* Hb Lökosit Platellet


E.S 280 ± 50 mL 0,65-0,75 > 45 g/unit < 3x10^9 / unit


RC-BCR 250 ± 50 mL 0,65-0,75 > 43 g/unit < 1,2x10^9 / unit < 10^10 / unit


RC-AS Yönteme bağlı 0,50-0,70 > 45 g/unit < 3x10^9 / unit


RC-AS-BCR Yönteme bağlı 0,50-0,70 > 43 g/unit < 1,2x10^9 / unit < 10^10 / unit


WRC 280 ± 60 mL 0,65-0,75 > 40 g/unit < 5x10^8 / unit


RC-LD 280 ± 50 mL 0,65-0,75 > 40 g/unit < 1x10^6 / unit


CRC > 185 mL 0,65-0,75 > 36 g/unit < 0,1x10^9 / unit


* EVF : Eritrosit Hacim Fraksiyonu


II. Temel Özellikler:


1. Eritrosit Süspansiyonu (R.C):


Santrifügasyonu takiben, plazmanın ikinci bir torbaya aktarılması ile elde edilen bir komponenttir. Tam kanda olduğu gibi, +2 ile +6 C° arasında saklanır. Saklama süresi CPDA-1 içinde 35 gün , ACD içinde ise 21 gündür.


2. Buffy-Coat’u Ayrılmış E.S. (RC-BCR)


Tam kandan plasma ve buffy-coat tabakasının ayrıştırılması ile elde edilen bir komponenttir. Santrifügasyondan sonra plazma extraksiyonu yapılır. Ardından ikinci bir torbaya 40-60 mL kadar extraksiyona devam edilerek, buffy-coat’un tamamen uzaklaştırılması sağlanır. Son aşamada ise, istenen EVF değerini yakalamak için, plazmadan yeterli miktarda hacim, süspansiyon üzerine geri aktarılır. Tam kanda olduğu gibi, +2 ile +6 C° arasında saklanır. Saklama süresi CPDA-1 içinde 35 gün , ACD içinde ise 21 gündür.


3. Ek Solüsyonda E.S. (RC-AS)


Santrifügasyonu takiben, plazma ikinci bir torbaya aktarılır, ardından üçüncü torbadaki ek solüsyon (SAGM gibi), eritrosit kitlesi üzerine ilave edilir. Tam kanda olduğu gibi, +2 ile +6 C° arasında saklanır. Saklama süresi (SAGM için) 42 gündür.


4. Buffy-Coat’u Ayrılmış-Ek Solüsyonda E.S. (RC-AS-BCR)


Santrifügasyonu takiben, plazma ikinci bir torbaya aktarılır, ardından üçüncü torbaya Buffy-coat extrakte edilir ve dördüncü torbadaki ek solüsyon (SAGM gibi), eritrosit kitlesi üzerine ilave edilir. Tam kanda olduğu gibi, +2 ile +6 C° arasında saklanır. Saklama süresi (SAGM için) 42 gündür.


5. Yıkanmış E.S. (WRC)


Santrifügasyonu takiben, plazma ikinci bir torbaya aktarılır, ardından üçüncü torbadaki isotonik solüsyon eritrosit kitlesi üzerine boşaltılır ve tekrar santrifüge edilerek, solüsyon extrakte edilir. Gerektiğinde dörtlü-beşli torbalar kullanılarak aynı işlemler tekrarlanabilir. Bu işlemler +4 °C ısıda yapılmalıdır. Süspansiyon oda ısısında yapıldıysa 6 saat; +4 °C ısıda hazırlandıysa 24 saat içinde kullanılmalıdır.


6. Lökositten Arındırılmış E.S. (RC-LD)

*