Caulerpa Racemosa

Lesepsiyen göçmenlerden biri olarak Suveyş kanalı üzerinden Akdenize giriş yapan Caulerpa racemosa isimli yosun 1926 yılında Tunusta Hamel tarafından bulunduğundan beri Akdenizde bilinmektedir. Bu tarihten itibaren Akdenizde Caulerpa racemosanın farklı varyasyonlarına rastlanılmaktadır. Caulerpa racemosa türü çok geniş bir dağılım gösteren tropik bir su yosunu türü olup daha çok Hint Okyanusu ve Kızıldeniz gibi tropik denizlerde yaşar ve Kızıldenizde sıklıkla görülebilmektedir. Halen Caulerpa racemosanın Akdenizde bilinen birkaç varyasyonu şu şekilde sıralanabilir;








C.racemosa var. turbinata – uvifera (1926den beri),


C.racemosa var. lamourouxii f. requineii (1950den beri),


C.racemosa var. laetevirens,


C.racemosa var. occidentalis (1990den beri) ve


C.racemosa var.racemosa.




Bunlardan özellikle C.racemosa var.racemosa geçtiğimiz on sene içerisinde Türkiye kıyıları da dahil olmak üzere Akdenizde C.racemosa var. occidentalis ile beraber hızla yayılmaktadır. Caulerpa racemosa sifonlu talluslu (stolon) bir yeşil deniz yosunu türü olup, yatay uzanan tallus üzerinde rhizoidleri bulunur. Tallusun dikey yükselen kısmı ise üzüm salkımı şeklindedir. Daha önce Sayın Bayram Öztürk ve Sayın Şükran Cirik tarafından Türkiyenin Akdeniz bölgesinde Akkuyu (Mersin), Üçadalar-Kemer/Antalya sahillerinde gözlenen ve tanımlanan C.racemosa var. turbinata – uvifera halen bu kıyılarımızda görülmektedir. Fakat C.racemosa var.racemosa başta Bodrum bölgesinde Akyarlar, Kargı Adası, Yalıkavak, Turgutreis, Türkbükü, Akvaryum, Aspat (Kara Abidin) , Kara İncir, Gümüşlük, Kargı Plajı olmak üzere Akkuyu (Mersin), Didim, Gökova, Marmaris (Muğla), Çeşme (İzmir), Kuşadası (Aydın), Kaş, Üçadalar-Tekirova (Kemer-Antalya), Odunluk İskelesi ve Bozcaada (Çanakkale) gibi bölgelerde giderek artan sayıda ve hızda gözlenmektedir.




Bu yosunun Kızıldeniz üzerinden Süveyş Kanalı ile Doğu Akdenizde İsrail, Lübnan ve Suriye kıyılarından Türkiyenin Doğu Akdeniz kıyılarına ulaştığı tahmin edilmektedir. Doğu Akdeniz kıyılarımızdan ülkemizin güney sahillerine oradan da Ege kıyılarının kuzeyine kadar ulaşmıştır. Son olarak Bozcada kıyılarında ve Bozcadaya yakın kıyı şeridinde gözlenmiştir. Geçtiğimiz on yıl içerisinde Batı Akdeniz ülkelerinde İtalya, Fransa ve İspanyada da hızla yayılmaktadır. Şimdiye kadar İtalya, Yunanistan, Tunus, Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kıbrıs Rum Cumhuriyeti, Türkiye, İsrail, İspanya, Mısır, Lübnan, Libya, Suriye ve Fransa kıyılarında tespiti gerçekleştirilmiştir. Fransada da yaygın olarak gözlenen bu yosun en son Korsika adasında bulunmuştur. İtalyanın Ligurya bölgesi kıyılarında bulunan başta Livorna sahilinde olmak üzere İtalyada birçok bölgede ve Sardunya Adasında gözlenmektedir. Akdenizin güneyinde bulunan Kuzey Afrika Ülkelerinden Mısır, Tunus ve Libyada da takip edilmektedir. Diğer bir Caulerpa türü olan Caulerpa taxifolia gibi hızlı bir yayılım göstermektedir. Kumluk, kayalık, yarı kumluk, yarıçamur-yarıkumluk veya benzeri zeminlerde yayılımı hızlı olmakta ve Posidonia oceanica, Zostera marina ve Cymodocea nodosa gibi deniz canlılarını ekolojik olarak etkilemekte ve yaşam alanlarını tehlikeye sokmaktadır. Biyolojik çeşitliliği kötü yönde etkilemektedir. Kış aylarında 12-13°Clik deniz suyu sıcaklıklarında dahi yaşamını kısıtlı da olsa sürdürebilen Caulerpa racemosa deniz suyu sıcaklığının ve güneşin etkilerinin arttığı yaz ve sonbahar aylarında maksimum çoğalma göstermektedir. Belirli bölgelerde deniz suyunun ve çevre koşullarının etkisi ile azalma veya yok olma gösterse de bir zaman sonra tekrar yayılımı olmaktadır. Çoğalma ve ölüm anlarında toksin madde salgılamaktadır. Bu nedenle yok olduğu zannedildiğinde de dikkatli olunmalıdır. Özellikle Akdenizin akciğerleri olarak kabul edilen Posidonia oceanica, Zostera marina yataklarını etkilemektedir. Deniz seviyesinden 60 metre derinliğe kadar görülebilmektedir. Caulerpa racemosanın yayılım bölgeleri incelendiğinde yatların, gezi motor teknelerinin, yelkenli teknelerin, balıkçı teknelerinin demirlediği, dalış teknelerinin dolaştığı, balıkçılar tarafından trol ağlarının çekildiği bölgelerde, liman ağzı ve içlerinde gözlenmektedir. Tıpkı Caulerpa taxifolia gibi gemi balast suları, teknelerin çapaları, balıkçı ağları ve deniz suyu hareketleri ile bir yerden başka bir yere taşındığı kabul edilmektedir.




Akdeniz ülkelerinde Caulerpa taxifolia türü ile beraber Caulerpa racemosa da zararlı ve mücadele edilmesi gereken yayılımcı deniz canlıları sınıfına alınmıştır. Akdeniz ve ilgili tüm ülkeler Birleşmiş Milletler Çevre programı kararı ile bu iki Caulerpa türü için bilimsel ve yönetimsel tedbirler konusunda ortak çalışmalar yapmaktadırlar. Tüm Akdeniz ülkelerinin denizle ve çevre ile ilgili olarak, başta bakanlık seviyesinde olmak üzere, ilgili bilimsel araştırma kurumları, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve diğer tüm ilgili birimler birlikte hareket etmektedirler.




Birleşmiş Milletler Çevre Programı, Avrupa Birliği LIFE Programı ve ilgili ülke kuruluşlarının yardımı ile yürütülen çalışmalar halen devam etmektedir. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), Akdeniz Eylem Planı (MAP) çerçevesinde 18-20 Mart 1998 tarihleri arasında, Heraklion/Yunanistanda yapılan "Akdenizdeki Yayılımcı Caulerpa Türleri Çalışma Grubu Toplantısı" kararları 19 ülke temsilcisi 53 bilim adamı ve devlet yetkilisi tarafından imzalanmıştır. Ek-1de bu toplantının kararları verilmiştir. Birleşmiş Milletler Akdeniz Eylem Planı çerçevesinde mutlaka mücadele ve takip edilmesi gereken canlılar sınıfına alınan Caulerpa racemosada Caulerpa taxifolia gibi T.C. Çevre Bakanlığınca da derhal takip altına alınmıştır. Bu doğrultuda, ülke kıyılarımızda durum tespiti yapılması amacıyla Çevre Bakanlığı koordinasyonunda çalışmalar başlatılmış, Akdenize giriş yapan yayılımcı yabancı tür olan Caulerpa türlerine ilişkin "Akdenizde Caulerpa Türlerinin Araştırılması Projesi" adı altında bir proje hazırlanmıştır. "Akdenizde Caulerpa Türlerinin Araştırılması Projesi" Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü tarafından yürütülmüş, proje 2001 yılı sonu itibariyle tamamlanmıştır. Proje sonucunda, Caulerpa taxifolia türünün ülkemiz kıyılarında bulunmadığı, bunun yanı sıra Caulerpa racemosa türünün ise belirli alanlarda varlığını sürdürdüğü tespit edilmiş, bu nedenle "Türkiyede Yayılımcı Yabancı Caulerpa Türleri için Eylem Planı Taslağı" hazırlanmış ve bu taslak "Deniz Bitkilerinin Korunması Eylem Planı" olarak genişletilmiştir. Denizel bitki çeşitliliğimizin korunması, fırsatçı nitelikli yayılımcı yabancı bitki türlerinin biyolojik çeşitliliğe etkilerinin belirlenip, bertaraf edilmesi ve dağılımlarının kontrol edilmesine yönelik yapılacak çalışmaları belirleyen söz konusu eylem planı ile Akdenize has (endemik) ve nesli tehlike altında olan deniz bitki türlerinin doğal ortamlarında korunması ve habitatlarının devamlılığının sağlanması amaçlanmıştır. Bu türlere tehdit oluşturan çevresel faktörlerin etkisinin ortadan kaldırılması ile yerli türler üzerinde olumsuz etkileri olan yayılımcı yabancı türlerin girişinin engellenmesi ve yayılışının kontrolüne ilişkin amaçlar eylem planında hedeflenmiştir.








İzmir ili kıyılarında bulunan yayılımcı yabancı türlerin tespit edilmesi ve yayılışlarının engellenmesinin sağlanması amacıyla, 13.09.2002 tarihinde İzmirde "Deniz Bitkileri Yerel Eylem Planı Toplantısı" gerçekleştirilmiş olup, toplantıya Tarım İl Müdürlüğü, Turizm İl Müdürlüğü, Denizcilik Müsteşarlığı Bölge Müdürlüğü, Sahil Güvenlik Ege Deniz Bölge Komutanlığı, Emniyet İl Müdürlüğü Deniz Şube Müdürlüğü, Deniz Ticaret Odası, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü, Ege Bölgesi Su Ürünleri Kooperatifler Birliği, Karaburun Kaymakamlığı (SAD Ege Bölge Ofisi adına) ve İzmir Su Altı Federasyonu İl Temsilciliği tarafından katılım sağlanmıştır.




Toplantı sonucunda, "Yerel İzleme Komitesi (YİK)" ve "Yerel Acil Müdahale Ekibi" oluşturulmuş, Yerel İzleme Komitesi tarafından "Yerel Eylem Planı" hazırlanmıştır. Konu ile ilgili çalışmalar devam etmekte olup, yapılan çalışmalar "Ulusal İzleme Komitesi"ne aktarılmaktadır. Halen çalışmalar Çevre Bakanlığı ve ilgili üniversite ve araştırma birimleri ve sivil toplum kuruluşları tarafından takip edilmektedir. Tıpkı Caulerpa taxifolia gibi hızla yayılan Caulerpa racemosanın yapısı, morfolojik ve genetik özellikleri, yayılım mekanizması, diğer canlılara olan etkileri, ekolojik özellikleri, biyolojik çeşitliliğe zararları, üreme ve çoğalım mekanizmaları, çoğaldığı bölgedeki deniz suyu ve iklim koşulları, besin zincirindeki yeri ve predatörleri ve diğer tüm özellikleri İtalya, Yunanistan, Tunus, Kıbrıs Rum Cumhuriyeti, Türkiye, İsrail, İspanya, Mısır, Lübnan, Suriye ve Fransadaki araştırma kuruluşlarında incelenmektedir. Bulunan varyasyonlarla kıyaslamaları yapılmaya çalışılmaktadır. Bu çalışmalarda ayrıca (I) C.racemosa var. Turbinata – uvifera, (II) C.racemosa var. Lamourouxii f. Requineii, (III) C.racemosa var. Laetevirens, (IV) C.racemosa var. Occidentalis ve (V) C.racemosa var.racemosa varyasyonları arasındaki farklar da irdelenmektedir.




Kızıldenizden Süveyş Kanalı ile Doğu Akdenize ulaştığı kabul edilen Caulerpa racemosa türü yosunun Türkiyenin Güney sahillerinden Ege Denizine doğru yayıldığı bu çalışma ile gözlenmeye başlanmıştır. Yosunun başta Bodrum Yarımadası ve Gökova Körfezi olmak olmak üzere, Marmaris, Kuşadası ve Çeşmede de farklı derinliklerde görülmesi bu derinliklerde yaşayan başta sünger olmak üzere diğer türlerinde yaşam alanları için tehdit oluşturabilecektir. Yapılan araştırmalar bu ve benzer canlı türlerinin ve bunların etkilerinin incelenmesinin ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Ekolojik sistemi olumsuz etkileyen yayılımcı Caulerpa racemosa gibi organizmaların etkileri mutlaka araştırılmalıdır. Bu tür canlıların gözlenmesi amacıyla yapılan SCUBA dalışlarıyla takibin, bilimsel araştırmaların ve bilgilendirmelerin devam ettirilmesinde yarar görülmektedir. Bu tür yayılımcı türlerle mücadele için bakanlıklar, araştırma merkezleri, deniz bilimleri enstitüleri, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları, deniz ticaret odaları, sualtı kuruluşları, balıkçılık kuruluşları ve ilgili tüm birimler ortak çalışma içerisinde olmalıdırlar.












CAULERPA RACEMOSA Yayınımı Konusunda Mücadele Önerileri






Caulerpa racemosa yosunundan korunma ve üremesinin azaltılması için alınması gereken tedbirler şöyle sıralanabilir:






Ø Her ülke uluslararası antlaşmaların hükümlerine uygun olarak gerekli tedbirleri almalıdır.






Ø Akdenizde C.racemosanın gelişimini durdurmak veya yavaşlatmak için ulusal ve uluslararası koordinasyon geliştirilmelidir.






Ø Bilimsel araştırmaların ve edinilen bilgilerin geliştirilmesi için ulusal ve uluslararası programlar desteklenmelidir.






Ø C.racemosa türünün ticareti ve kullanımı yasaklanmalıdır.






Ø C.racemosanın yayılımını engellemek amacıyla bu türün bulunduğu yerler hakkında bilgi akışını temin etmek için denizlerden yararlananlara yönelik bilgilendirme faaliyetleri desteklenmelidir.






Ø İlgili makamlar C.racemosaya yönelik kuralları ilgililere bildirmelidir.






Ø İlgili kuruluşları denizden yararlanan herkesin denizel faaliyetlerinde, (yatçılık, balıkçılık, sualtı turizmi gibi) bu türlerin yayılımına neden olacak hareketlerden sakınmaları sirküler ile bildirilmelidir. Bu bitkilerin parçalarının denize atılmasından sakınılmalıdır. C.racemosanın yoğun olduğu bölgeler liman başkanlıklarınca denizcilere bildirilmeli, bu konuda sirküler çıkarılmalıdır.






Ø Envanter çalışması yapılarak mevcut dağılım belirlenmeli, haritalama teknikleri gelişim izlenmelidir.






Ø Bu bitkilerin bulunduğu yörelerdeki canlı topluluklarının gelişimi izlenmelidir.






Ø Bu bitkilere yönelik çok yönlü bilimsel araştırmalar desteklenmelidir. Caulerpaların gelişimi, ortama etkilerinin belirlenmesi ve dinamiklerinin kontrolü için bu çalışmalar gereklidir.






Ø Bu bitkiler ile olanaklar ölçüsünde, özellikle önemli biyolojik değeri yüksek olan yörelerde küçük alanlarda dağılmış olsalar dahi mücadele edilmelidir.






Ø DENİZCİLER ve tekne sahipleri, demir aldıktan sonra çapa ve zincirleri kontrol edip temiz tutmalıdırlar.






Ø BALIKÇILAR ağları denizden çektikten sonra kontrol edip bu tür yosunla karşılaştıklarında gerekli mercilere uyarılarda bulunsunlar.






Ø SUALTI sporuyla uğraşanlar, bu bitkinin üzerinde yapışmış olabileceğini göz önüne alarak dalış öncesi ve sonra ekipmanları gözden geçirmelidirler.

*