> GÖktÜrkler_hakkinda

Göktürk Kağanlığı







(pembe) batı ve doğu (mavi) Göktürk Imparatorluklar . 600 yılında, ve dolaylı iktidarlıklar



Göktürkler veya Kök-Türkler Orta Asya ve Çin'de yaşamış eski bir TürkTanrıTengri) tarafından devlet kurma görevinin kendilerine verildiğine inanmakta ve bu doğrultuda hareket etmektedirler. Bu yüzden kendilerini Göktürk olarak tanımlamışlardırlar. Türk adı ilk kez Göktürkler dönemine ait Orhun Yazıtları'nda geçmektedir.
Asya Hun Devleti yıkıldıktan sonra Orta Asya'da kurulan 2. büyük Türk devletidir. Ayrıca "Türk" adını siyasi olarak kullanılan ilk Türk devletidir. Devletin kurucusu Bumin Kağan'dır. Bumin Kağanın kardeşi İstemi Yabgu ile ülkeyi yönetirler. Göktürkler komşuları olan Çin, Sasani (İran)ve Bizans ile askeri, siyasi ve ekonomik ilişkiler kurdular. Doğu Göktürk Devleti 630 yılında Batı Göktürk Devleti ise 659 yılında Çin yönetimi altına girdiler.
Konu başlıkları



toplumuydu. Göktürkler inanç ve düşünce yapılarına göre Göktanrı ( veya <LI class=toclevel-1>1 Tarih<LI class=toclevel-2>1.1 I.Gök Türk Kağanlığı(Doğu-Batı Kağanlıkları) <LI class=toclevel-2>1.2 II.Gök Türk Kağanlığı <LI class=toclevel-2>1.3 İdare Ve Ordu 1.4 Sanat Ve Edebiyat <LI class=toclevel-1>2 Göktürkler <LI class=toclevel-1>3 Göktürklerin Kuruluş Mitolojisi <LI class=toclevel-1>4 Göktürk Kağanları<LI class=toclevel-2>4.1 I. Göktürk Kağanlığı Hükümdarları <LI class=toclevel-2>4.2 Devletin doğu kanadını yöneten İşbara <LI class=toclevel-2>4.3 Devletin batı kanadını yöneten İstemi 4.4 II. Göktürk Kağanlığı Hükümdarları <LI class=toclevel-1>5 Göktürklerin Türk tarihine katkıları 6 Ayrıca bakınız Tarih

Türk tarihiTarihî ve Çağdaş Türk devletleriİmparatorluklar 16 Büyük Türk Devleti [ Göster ] Büyük Hun İmparatorluğuM.Ö. 204 - M.S. 216 Batı Hun İmparatorluğuM.Ö. 40 - 216 Avrupa Hun İmparatorluğu375 - 454 Ak Hun İmparatorluğu420 - 562 Göktürk İmparatorluğu552 - 743 Avrupa Avar İmparatorluğu565 – 803 Hazar İmparatorluğu651 – 983 Uygur Devleti744 – 1335 Karahanlı Devleti840 – 1212 Gazneliler Devleti963 – 1183 Büyük Selçuklu Devleti1040 – 1157 Harzemşahlar Devleti1157 – 1231 Altınordu Devleti1227 – 1502 Osmanlı İmparatorluğu1299 – 1922Timur İmparatorluğu1370 – 1507 Babür İmparatorluğu1526 – 1858 Diğer İmparatorluklar [ Göster ]Saka İskit DevletiM.Ö. 7 – M.Ö. 2Doğu Göktürk İmparatorluğu582 - 630Batı Göktürk İmparatorluğu582 - 630İkinci Göktürk İmparatorluğu681 - 744Eyyubiler Devleti1171 - 1348Delhi Türk Sultanlığı1206 - 1413Çağatay Devleti1227 - 1370Mısır Memlük Devleti1250 - 1517İlhanlılar1256 – 1336Safeviler1501 - 1722


Devletler

Devletler [ Göster ]Çu DevletiM.Ö. 1050 - 249Kuzey Hun Devleti48 - 156Güney Hun Devleti48 - 216Asya Avar Devleti216 - 552Birinci Chao Hun Devleti304 - 329İkinci Chao Hun Devleti328 - 352Tabgaç Devleti386 - 557Kuzey Liang Hun Devleti401 - 439Hsia Hun Devleti407 - 431Lov-lan Hun Devleti442 - 460Doğu Tabgaç Devleti534 - 557Batı Tabgaç Devleti534 - 557Dokuz Oğuz Devleti ? - ?Otuz Oğuz Devleti ? - ?Onogur Devleti ? - ?Türgiş Devleti717 - 766Karluk Devleti766 - 1215Kırgız Devleti840 - 1207Tolunğulları868 - 905Macarlar Devleti896 - 955Kansu Uygur Devleti905 - 1226Liang Şa-t'o Türk Devleti907 - 923Doğu Türkistan Turfan- Uygur Devleti911 - 1368Tana Şa-t'o Türk Devleti923 - 936Akşitler935 - 969Tsin Şa-t'o Türk Devleti937 - 946Oğuz Yabgu Devleti ? - 1000Doğu Karahanlı Devleti1042 - 1211Batı Karahanlı Devleti1042 - 1212Fergana Karahanlı Devleti1042 - 1212Suriye Selçuklu Devleti1092 - 1117Kirman Selçuklu Devleti1092 - 1187Türkiye Selçuklu Devleti1092 - 1307Irak Selçuklu Devleti1157 - 1194Basaraba Türk Devleti1330 - 1360Akkoyunlu Devleti1350 - 1507Karakoyunlu Devleti1380 - 1469 Anadolu Beylikleri [ Göster ]Mengüçlü Beyliği1072 - 1277Çaka Beyliği1081 - 1098Dilmaçoğulları Beyliği1085 - 1192Çubukoğulları Beyliği1085 - 1092Danişmendli Beyliği1092 - 1178Saltuklu Beyliği1092 - 1202İnaloğulları Beyliği1098 - 1183Ahlatşahlar Beyliği1100 - 1207Artuklu Beyliği1102 - 1408Erbil Beyliği1146 - 1232Çobanoğulları Beyliği1227 - 1309Karamanoğulları Beyliği1256 - 1483İnançoğulları Beyliği1261 - 1368Sâhipataoğulları Beyliği1275 - 1342Pervaneoğulları Beyliği1277 - 1322Tacettinoğulları ? - ?Canikoğulları ? - ?Menteşeoğulları Beyliği1280 - 1424Candaroğulları Beyliği1299 - 1462Karesioğulları Beyliği1297 - 1360Germiyanoğulları Beyliği1300 - 1423Hamitoğulları Beyliği1301 - 1423Saruhanoğulları Beyliği1302 - 1410Aydınoğulları Beyliği1308 - 1426Tekeoğulları Beyliği1321 - 1390Ramazanoğulları Beyliği1325 - 1608Eretna Beyliği1335 - 1381Dulkadıroğulları Beyliği1339 - 1521Dobruca Türk Beyliği1354 - 1417Kadı Burhaneddin Ahmed Devleti1381-1398Eşrefoğulları Beyliği ? – 1326Berçemeoğulları Beyliği ? - ?Yarluklular Beyliği ? - ? AtabeyliklerBöriler1117 - 1154Zengiler1127 - 1259İl-Denizliler1146 - 1225Salgurlular1147 - 1284 HanlıklarSibir Hanlığı515 - 576Büyük Bulgarya Hanlığı630 - 665İtil Bulgar Hanlığı665 - 1391Peçenek Hanlığı860 - 1091Tuna Bulgar Hanlığı981 - 864Uz Hanlığı1000 - 1068Kuman-Kıpçak Hanlığı1098 - 1239Şeybani Hanlığı1506 - 1599Özbek Hanlığı1428 - 1599Kazak Hanlığı ? - ?Kazan Hanlığı1437 - 1552Kırım Hanlığı1440 - 1475Kasım Hanlığı1445 - 1681Astrahan Hanlığı1466 - 1554Nogay Hanlığı ? - ?Hive Hanlığı1512 - 1920Küçüm Sibir Hanlığı1556 - 1600Buhara Hanlığı1599 - 1785Kaşgar-Turfan Hanlığı1800 - 1877Hokand Hanlığı1710 - 1876Kırgız Hanlığı1800 - 1876Kazak Kırgızları Hanlığı1800 - 1876Türkmenistan Hanlığı1860 - 1885 Cumhuriyetler Batı Trakya Türk Cumhuriyeti1913 - 1913Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti1918 - 1920İdil Ural Devleti1918 - 1919Doğu Türkistan Cumhuriyeti1920 - 1925, 1932 - 1934, 1944 - 1949Tannu Tuva Halk Cumhuriyeti1921 - 1944Hatay Cumhuriyeti1938 - 1939Güney Azerbaycan Özerk Cumhuriyeti1945 - 1946


Günümüz

CumhuriyetlerTürkiye Cumhuriyeti1923 -...Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti1983 -...Azerbaycan Cumhuriyeti1991 -...Kazakistan Cumhuriyeti1991 -...Kırgızistan Cumhuriyeti1991 -...Özbekistan Cumhuriyeti1991 -...Türkmenistan Cumhuriyeti1991 -... Özerk Cumhuriyetler Doğu Türkistan1928 -...Dağıstan1991 -...Karaçay1991 -...Balkar1991 -...Kırım Özerk Cumhuriyeti1991 -...Tataristan1991 -...Çuvaşistan1991 -...Başkortostan1991 -...Yakutistan1991 -...Altay1991 -..Hakas1991 -...Tuva1991 -...Karakalpakistan1991 -...Gagavuzya1991 -...Taymir1991 -...Bu kutu:
Göktürk İmparatorluğu, Türk toplumu tarafından kurulan dördüncü devlettir. Göktürk İmparatorluğu 552 - 745 yılına kadar varlığını sürdürdü. Çin İmparatorluğu ile uzun süre rekabet ve savaş içinde bulundu. Kardeş kavgaları, iç savaşlar ve Çinliler ile olan uzun savaşlar yıkılmalarına neden oldu. Yine de Türk toplumu tarafından kurulmuş olan bu İmparatorluk Asya tarihinde kalıcı izler bıraktı.Göktürk Tarihi (552 - 745) I. Göktürk Kağanlığı (552–581) I. Göktürk Kağanlığı'nın Bölünmesi (581–603) Doğu Göktürk Kağanlığı'nın Çöküşü (603–630) Batı Göktürk Kağanlığı'nın Çöküşü (603–659) II. Göktürk Kağanlığı (681–745)

I.Gök Türk Kağanlığı(Doğu-Batı Kağanlıkları)


Gök Türk Devleti, VI.yüzyılın ortasında, Asya'nın doğusunda Çin devletinin, batısında Sasani-İran devletinin sınırladığı İç-Asya bozkırlarında ,doğuda Avarlar, batıda Eftalit/Ak Hunlar ile yapılan mücadeleler sonucunda ortaya çıktı. Kurucuları doğuda Bumin Kağan, batıda kardeşi İstemi Kağan'dır.

İli derleyen ve bu nedenle İliğ Kağan diye de adlandırılan Bumin Kağan'ın ölümünden sonra yerine oğlu Ko-lo/Kara Kağan geçtiyse de iktidarı kısa sürdü. Bir yıl sonra Mukan Kağan devletin başına geçti. Mukan Moğol soylu Kitanları yenerek Doğu Göktürk Devleti'nin sınırlarını Büyük Okyanus'a kadar genişletti. Mukan'dan sonra tahta Ta-po/Taspar Kağan geçti. Ta-po Budizmi

Doğuda bunlar olup biterken batıda sınırlarını Kırım'a kadar genişletmiş İstemi Kağan öldü. Yerine oğlu Tardu Kağan geçti. Tardu, 603 yılına kadar hükümdarlığını sürdürdü. Doğuda Ta-po'nun ölümü üzerine tahta çıkan To-lo-pien(ya da sonraki adıyla Apa Tarkan) toyda/kurultayda yapılan kengeş'te (müzakere) onaylanmadı. Yerine Ta-po'nun yeğeni Şa-po-lio/İşbara Kağan ilan edildi. Çin politikalarının da tesiriyle batı kağanı Tardu, To-lo-pien'i destekledi. İşbara'nın Apa'nın annesini öldürtmesi doğu ile batı arasındaki ilişkileri bir daha düzelmemek üzere bozdu; iki budun artık birbirlerine düşman hale geldi. Tardu'nun ölümünden sonra Batı Gök TürkleriAşena ailesine mensup kişilerce yönetildikten sonra 630 yılında Çin egemenliğine girdi. Bundan sonra On Oklar adını alarak Türgiş boyunun önderliğindeki boylar federasyonu şeklinde yüzyılın sonuna kadar Çin hakimiyetinde kaldılar.

Doğu Gök Türkleri ise, Şi-pi Kağan'nın 618'de ölümüne kadar benliklerini korudular. Ondan sonra görülen Hie-li/İliğ Kağan Çin'in başkentini kuşattı ise de tutsak alındı; esarette kederinden ölmesiyle I. Gök Türk İmparatorluğu tamamen yıkılmış oldu (630).

Aynı tarihte Çin İmparatoru Tai-tsung kendisini Türklerin Gök Kağanı ilan ediyordu. Hakanlığa bağlı Türk ve yabancı boylar etrafa dağılmaya başladılar bir kısmı ise Çin'e sığındı. 50 yıl süren esaret hayatında Türk budununu toparlama çalışmaları ve Çin'e karşı başkaldırma hareketleri(isyanlar) eksik olmadı. Bunların en ünlüsü 639'da Gök-Türk prensi Kürşad'ın ihtilal denemesidir. Bu harekat dünyada ilk milliyetçi harekattır. kabul eden ve Çin'i baskı altında tutan yönleriyle sivrildi. güçlerinin zayıfladığının bir göstergesi olan yabguluk ve şadlık adları altında 1. Göktürk Kağanlığının doğu kanadı yönetimi: Bumin, Kolo,Mukan ,Tapo ,İşbara ( 581- 582 bölünme- 587) 1. Göktürk Kağanlığının batı kanadı yönetimi: uzun ömürlü İstemi Yabgu, Tardu ( Tardu zamanında bölünme) II.Gök Türk Kağanlığı



II. Göktürk devleti


681 yılında Aşena ailesinden Kutluk, Çin'in kuzeyine yerleşmiş Türk boylarını yeniden toparlamayı başardı. Çin, Kitan ve [[Dokuz Oğuzlar]/Uygurlar ile yapılan savaşlar sonucunda Ötüken ormanında Göktürk Kağanlığı yeniden ihya edildi. Kutluk ili (devleti/ulusu) yeniden derlediği için İlteriş (ili derleyen) adını aldı. 692'de ölen İlteriş'in yerine kardeşi Kapgan/Kapağan (Günümüz Türkçe karşılığı kapan=alan=Fatih) kağan oldu. Devlet kurulalı beri kağanlık danışmanı olan Tonyukuk'un da bulunduğu Kitan'a Tatabilere, Basmıllara, Çiklere, Azlara, Bayırkulara, Türgişlere/On Oklara (Batı Gök Türk budunu, Kitabelerde sürekli Türgiş Kağanı Türküm, budunum idi ifadeleri bununla ilgilidir), Kırgız ve Dokuz Oğuzlara yapılan seferlerle II.Gök Türk Devleti'nin sınırları Okyanus'tan Mâveraünnehir'deki Temir Kapığ/Demirkapı'ya kadar ulaştı. İpek Yolu'nun büyük bir kısmı denetim altına alınmış oldu.

Kapgan'ın Bayırkuların kurduğu bir pusuda öldürülmesi üzerine Gök Türk Devleti'nin başına Bilge Kağan geçti. Kardeşi Kül Tigin ordunun komutanlığını üzerine alırken Tonyukuk danışmanlık görevini sürdürmekteydi. Onun dönemi de amcası dönemindeki gibi devletin egemenliğindeki boyların başkaldırılarıyla geçti. Çin'in desteklediği Uygur-Karluk-Basmıl bağlaşmasının Ötüken'e yönelik sürekli saldırıları, İpek Yolu'nun kilit noktası olan Çungarya'nın Çin'in denetimine geçmesi ve batıda On Ok budununu hakimiyetine alan Türgişlerin gün geçtikçe güçlenmesi neticesinde II.Gök Türk Kağanlığı çöküşe sürüklendi. Bilge Kağan'ın, danışmanı Tonyukuk'u ve küçük kardeşi Kül Tigin'i kaybetmesinden sonra zehirlenerek ölümü üzerine yerine geçen Tengri KağanUygurlar 745'te Ötüken'e girerek Gök Türk devletine son verdiler.

İdare Ve Ordu



Yazıyı taşıyan en eski belge Kızıl şehrinde bulunuyor.



Devleti Kağan ünvanlı hükümdâr idâre ederdi. Kağan'da Bilgelik, Alplik ve Erdemlilik özellikleri aranırdı. İl denilen ülkeyi bilgili, kahraman, özü sözü doğru, fazîletli devlet başkanı idâre ederdi. Kağan'ın vazîfeleri arasında savaş gücüyle devleti kurma ve düzene koyma, yeni alınan yerlere iskan, töre yâni kânunları düzenlemek, ahâliyi doyurup giydirmek vardır.Ülke geniş bölge teşkilâtı gereğince Doğu ve Batı olmak üzere ikili devlet sistemine göre idâre edilirdi.

Kağanın eşine Katun denirdi.Kağandan sonra gelen yüksek rütbe Yabguluktur'. Göktürkler, devlet idâresinin en soylu, tecrübeli Türk boylarının elinde kalmasına dikkat etmişlerdir.Önceleri sayısı bir olan Yabgu’ya, devlet genişledikçe ihtiyaç çoğalmış, Batı Türkistan gibi bölgelere de yenileri tâyin edilmiştir. Şehzâdelere Tigin veya Tegin, Şad; eşlerine de Konçuy adı verilirdi. Tiginler, umûmî vâlilik, başkumandanlık gibi mühim memuriyetleri yaparlardı. Boy hükümdârına Kan (Han) denmektedir. Tarkan, Çur, Apa, Tudun, büyük memuriyetlerdendir.

Göktürk ordusu, yükselme döneminde Asya’nın en güçlü askerî kuvvetiydi. Ordunun üçte ikisi süvâri, biri de piyâdeydi. Akınlarda ve savaşlarda sür’atli hareket etmek esastı. Gece ve gündüz sıkı yürüyüşle yol alan ve atlarına nöbetle binen Türk süvârisi, hiç ümit edilmedik anda, hiçbir haber alma şansı bırakmadan düşman ordusuna saldırırdı. Savaşta düşman asker miktârı yüzbinleri bulursa, Türk ordusu kırdırılmazdı. Bozkır taktiği ile ilk önce geri çekilinirdi. Merkez üssünden ayrılan düşman, vur kaç ve gerilla savaşı ile yıpratılıp, ânî baskınla yok edilirdi.Göktürklerin bayrak ve tuğlarının tepesinde altından yapılmış kurt başlı heykel bulunurdu. Tuğ ile davul da bağımsızlık sembolleriydi. Göktürklerin başşehri Ötüken’dir. Burası Orhun Irmağı ile Selenge Irmağı'nın Tarim kolu arasında, ormanlar içinde bitki örtüsü ve suyu bol bir şehirdi. Ötüken’den başka Barshan, Çargelen-Çumgal, Çaldıvar, Atbaş, Şirdakbeg, Nanageldi, Fergana, Yassıkugart,Çikircik başlıca Göktürk şehirleridir.

Göktürklerde karar, seçim, insan ve hayvan sayımı için ziyâfetli devlet meclisi mâhiyetinde Kengeş (Müşâvere) Meclisi toplanırlardı.

Sanat Ve Edebiyat

Orta Asya'da yapılan araştırma ve kazılarda Göktürkçe yazılı eserler bulunmuştur. Para, taş ve ağaç üzerine yazılan metinlerden, para ve taşlar üzerine yazılanlar günümüze kadar gelmiştir.İlk Türk âbidelerinde yazılara altıncı yüzyılda rastlanmıştır. Bunlar kısa metinlerdir. Elde kalan Bengü Anıtları, Orhun Yazıtları veya Türük Bengü Taşlarıda denen üç büyük kitâbedir. Taşların üzeri oyulmak suretiyle yazılmıştır. Bu kitâbeler; Göktürk Kağan'ı Bilge Kağan, Kül Tigin ve Vezir Bilge Tonyukuk adlarına yazılıp, dikilmiştir. Kitâbeler kireç taşına yontularak yazıldığından zaman ve açık havanın tahribâtına mâruz kalıp, bozulmuştur. Bu yüzden bâzı satırları ve birçok kelimeleri okunamaz durumdadır. Kül Tigin kitâbesi, içlerinde en az tahribâta uğrayanıdır.

Orhun Âbidelerinin yazıldığı Göktürk alfabesi 38 harflidir.Türklerin millî alfabesi olan bu yazı sisteminde 4 sesli, 9 birleşik, 25 de sessiz harf bulunmaktadır.Kelimeler birbirinden iki noktayla ayrılır. Türklerin İslâm dînini kabülünden önce yazılan Orhun Âbideleri, muhtevâ olarak Türk târihi ve kültürü bakımından önemlidir.Âbidelerde; Türklerin yabancıların siyâsetine âlet olduğu zamanlarda bozulduğu, devlet kademelerinde bilgili ve ehil olmayan kadronun iş başına getirildiği zaman idâre mekanizmasının iyi çalışmayıp, ahâlide hoşnutsuzluk görüldüğü, yabancı kültürünün Türk birliğini zedeleyip, şahsiyetini kaybettirdiği, hitâbet sanatına uygun bir anlatımla verilmiştir.Türk milletinin en zor şartlarda bile içinden kuvvetli şahsiyetler çıkıp, ülkeyi kurtarıp, devleti yeniden kurup, güçlendirdiği anlatılan âbidelerde, devlet tecrübesi yanında Türklüğün, istiklal fikrine yer verilmiştir.Ayrıca bu, Hâkanların millete hesap vermesidir. Bilge Kağan Âbidesinde bugünkü dille şöyle denmektedir:
Türk Oğuz Beyleri, işitin! Üstte gök çökmedikçe, altta yer delinmedikçe, ilini töreni kim bozabilir. Ey Türk Milleti! Kendine dön.Seni yükseltmiş Bilge Kağanı’na, hür ve müstakil ülkene karşı hatâ ettin, kötü duruma düşürdün.Milletin adı, sanı yok olmasın diye, Türk milleti için gece uyumadım, gündüz oturmadım.Kardeşim Kül Tigin ve iki Şad ile ölesiyle bitesiye çalıştım... Bu imparatorluk sadece Asya tarihini değil Türk siyasi tarihini ve aydınlatan anıtlar bıraktı, Orhun yazıtları. Göktürkler'in Göktanrı
Dil örnekleri klasik eski Türkçe kültürü (Göktürk 6/7/8yy. ile Orhun yazıtları) ve Türkiye Türkçesi kültürü
GöktürkçeTurk Oguz begleri, budun, esidin uze tenri basmasar asra yir telinmeser Turk budun ilinin, törüngün kim artati udaçı ertiTürkiye TürkçesiTürk Oğuz beyleri, soyu, işitin; üstte gök Tanrı basmasa, altta yer delinmese, Türk ulusu, ülkeni, töreni kim bozabilecekti?



Gök mavisi zemin üzerinde kurt figürlü Göktürk Bayrağı.



Göktürkler


Göktürklerin Kuruluş Mitolojisi

olarak adlandırılan bir inanca sahip oldukları tarih araştırmacıları tarafından dile getirilmektedir. Orhun yazitları bu görüşü doğrulamaktadır. Müslüman olmadan önce tarihte ilk kez Türk adını devlet adı olarak kullanmış Göktürklerin dini Göktanrı diniydi.Çin yazılı kaynaklarına göre (550-557 yılın tarih kronikileri), Göktürklerin kökleri Orta Asya Hunlar'dan gelir. Göktürklerde hükümdar soyunun adı yazılı Çin kaynaklarına ve Türk sözlü geleneğine göre Asen (Asena veya Zena) dir.Bu kaynaklarda Göktürk imparatorluğunu kuran Asena veya Zena ailesi kendi tanımlamada dişi bir kurdun soyundan geldiği anlatılmaktadır. Asena/Aşina/Zena/Aşına ailesinin, yalnız bir erkek çocuk hayatta kalmak üzere, katliama uğramış olduğu söylencesinde Göktürklerin erken tarihinde bir soyun topluca kıyımının toplumsal bilinci etkilediği bilinmemektedir. [[1]], [[2]]



Göktürk Kağanları


I. Göktürk Kağanlığı Hükümdarları



Kül Tigin Anıtı


çocuk yaştaydı. Onun kağanlığına karşı gelen Ozmış da ülkeyi toparlayacak güçte değildi. Nihayet 534-552 Bumin Kağan Qara-Issyk Khagan/Han <=> Kelo Khan <=> Kolo Khan <=> Kök-Khan (552) Kushu Muqan-Khagan/Han <=> Sekin Khan (553-72) Taspar Khan/Han <=> Arslan Tobo-Khan (572 -81) Amrak <=> Tanhan Khagan/Han (581) Shetu Baga İşbara Kağan/ Han (581-582-87) Qara-Churin Turk Bogiu (Tardush)-Khan <=> Batının yabgusu Tardu 582 yılında tüm ülkenin kağanı olduğun ilan etti. Doğunun kağanı İşbara itiraz etti. Sonuçta ülke ikiye ayrıldı. 582 yılı bölünme ve Doğu Göktürkler:Shetu Baga İşbara Kağan/ Han (582-87) Chulo-Khan Tolos-Shad (587-88) Yun Yolliyg Dulan-Khan (588-99; ile Zhangar) Kimin Kağan (600-609) Zhangar Kimin-Khan <=> Tuli Khan (597-609; Dulan-Khan ile Qara-Churin) Şipi Kağan (609-619) (Dugi Shibir-Khan (609-19)) Çulo Kağan(619-621) (Chulo Khan (619-21)) Kieli Kağan(621-630) (Kat Ilkhan Tugbir <=> Xieli Khagan (621-30)) 582 yılı bölünme ve Batı Göktürkler:Qara-Churin Turk Bogiu (Tardush)-Khan <=> Tardu (576dan 582'ye kadar yabgu- 582-603; Batı Göktürk Kağanı) Tardunun Oğulları (?) Tong Yabgu Sebu Kağan 630-680 arası Çin esaretindeki Göktürklerin KağanlarıChebi-Khan (630-49; ) Symno ?? (639-41) Nishu-Beg (679-80; ) Funian (680-81; ) Devletin doğu kanadını yöneten İşbara


Çinlilere yazdığı mektup:
“ Size bağlı kalacak, haraç verecek kıymetli atlar hediye edeceğim. Fakat dilimizi değiştiremem. Halkıma çin giysileri giydiremem. Adetlerimizi, kanunlarımızı değiştiremem. İmkan yoktur. Çünkü bu yönlerden bütün Türklerin, hassasiyetle çarpan tek bir kalptir.”

Devletin batı kanadını yöneten İstemi


Bizans elçisine verilen cevap:
"O Romalılar siz değil misiniz ki on dille konuşursunuz ve herkesi aldatırsınız? Siz Romalılar niçin bizim elçilerimizi Kafkaslar üzerinden Bizans'a götürüyorsunuz ve Roma'ya gidilecek başka yol yoktur diyorsunuz? Yani biz, yollar geçilmez, her taraf arızalı, dağlık taşlık zannedelim de Roma İmparatorluğuna hücum etmeyelim mi? Böyle düşüneceğimizi mi sanıyorsunuz? Fakat biz Dinyeper nehrinin nerede bulunduğunu, Tuna'nın nereye aktığını, Meriç'in nereden geçtiğini çok iyi biliyoruz. Bize tabi olan kavimlerin Roma'ya nereden girdiklerini de çok iyi biliyoruz. Sizin kaleleriniz bizim için sır değildir..."

II. Göktürk Kağanlığı Hükümdarları
680-691 Kutluk Kağan(İlteriş ünvanını almıştır.) 691-716 Kapgan Kağan (Öldürüldü) 716 İnel Kağan 716-731 - Bilge Kağan (Öldürüldü) Yollyg-Tegin Izhan-Khan/Han (734-39) Bilge Kutluk Tengri-Khan/Han (739-41) Siuan Khan/han (741) Il-Itmysh Bilge-Khan/Han (741-42) Ozmyş Khan/Han (742-43) Bomei-Tegin Khan/Han (743-45) Göktürklerin Türk tarihine katkıları



Göktürk İmparaturluğu Başkenti Ordu-Balık'da Kale hendek kalıntıları

Türk adını devlet adı olarak kullanan ilk Türk devletidir. Türkler arasında bağımsız yaşama duygusunun gelişmesinde öncülük eden bir devlettir. Bulgarlar ( Kazan Tatarları ) ve Yakutlar hariç tüm Türkçe konuşan Türk boylarını tek bir yönetim altında toplamıştır. Bilinen İlk yazılı Türk alfabesini geliştirmişlerdir. Orhun hitabelerini miras bırakmışlardır. Batı Türkistanın ve Kafkasların Türkleşmesini sağlamışlardır.

*