Aöf 4.sınıf -MUHASEBE DENETİMİ VE MALİ ANALİZ-

ÜNİTE 1: BİLGİNİN DOĞRULUĞU, GÜVENİLİRLİĞİ VE BAĞIMSIZ DENETİM
(Ara sınavda 4-5, finalde 1-2 soru çıkacak)

* Finansal Tabloların Denetimi:
-Amacı: Finansal tabloların denetiminin amacı denetlenen işletmeye ait finansal tabloların, bu işletmenin finansal durumunu dürüst bir şekilde yansıtıp yansıtmadığını araştırmaktır.
-Denetim Ölçütleri: Finansal tabloların denetiminin ölçütü Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleridir.
-Bu denetim genelde dış bilgi kullanıcıları için, dış denetçiler tarafından yapılır.

*Uygunluk Denetimi:
-Amacı: Uygunluk denetimiin amacı işletmede personel tarafından yapılan işlemlerin kural ve yönetmeliklere uygun olup olmadığını araştırmaktır.
-Denetim Ölçütleri: Uygunluk denetiminin ölçütleri şirket ana sözleşmesinin hükümleri, kanun tüzük ve yönetmelikler, işletmenin üst yönetiminin belirlediği politika ve yöntemler, üçüncü kişilerle yapılan sözleşme hükümleridir.

*Faaliyet Denetimi:
-Amacı: Faaliyet denetiminin amacı bir işletmenin faaliyet yordamlarının ve politikalarının işletmenin herangi bir bölümünün etkinliğinin ve verimliliğinin değerlendirilmesidir.
-Bu denetim yönetim tarafından bilgi amaçlı olarak iç denetçilere yaptırılır.

*Özel Amaçlı Denetimler:
-Amacı: Özel amaçlı denetimlerin amacı belli bir bilgi kullanıcısı içinbelli bir konuda yapılan denetimdir. Örneğin vergi denetimi, bankaların kredini vermeden önce işletmelere yaptığı denetimdir.

*Bir finansal bilginin güvenli olabailmesi için bağımsız bir denetimden geçmiş olması gerekir.

*Denetim: Ekonomik eylemler ve olaylar hakkındaki savlar ile oluşturulmuş kriterler arasındaki, bağımsız bir uzman tarafından bu savlarla ilgili kriterlerin nesnel elde edilmesi ve sonuçların iletilmesi sürecine denetim denir.

*Muhasebe bilgilerinin doğruluğunu sağlamak ve finansal tabloları hazırlamak yönetimin görevidir.

*Denetim kavramını oluşturan unsurlar ölçüt, kanıt, bağımsız denetçi ve denetim raporudur.

*Denetimde kanıt toplanmsaının amacı denetlenmekte olan bilginin kabul edilen ölçütlere uygunluğunun belirlenmesidir.

*Mali tabloları işletme yönetimi beyan eder.

*İç denetçilerin birinci derecede sorumluluğu işletme yönetimine karşıdır.

*Ölçüt: Denetim yapılabilmesi için önceden belirlenen kriterlere ölçüt denir.

*Ülkemizde bağımsız denetim ile ilgili ilk düzenleme 1987 yılında Sermaye Piyasası Kurulu tarafında hazırlanmıştır.

*Ülkemizde bağımsız dış denetim sadece Yeminli Mali Müşavirler tarafından yapılmaktadır.

*Denetçinin esas sorumluluğu tablolardaki savlar ile ölçütleri karşılaştırarak finansal tabloların doğru ve güvenilir olup olmadığı konusunda görüş oluşturmaktır.

*Bilginin güvenilirliğinin bağımsız bir denetçi tarafından denetlenmesini gerktiren nedenler:
-İşletme sahipleri ve işletme yöneticileri arasındaki çıkar çatışmaları
-İşletmelerin giderek büyümesi ve teknolojik gelişmeler
-İşletmeler arasındaki ilişklerin, ticari işlemlerin ve bunlara bağlı olarak muhasebe sisteminin giderek karmaşıklaşması
-Küçük parasal hataların yapılması ve işletmelerin bu hataları iletmelerin bu hataları ortaya çıkaracak yordamlara sahip olamaması durumunda hataların kamülatif etkisi
-Teknolojik gelişmeler nedeniyle günümüzde muhasebe işlemleri elektronik oratmda gerçekleştirlmekte, kaydedilmekte, saklanmakta ve kullanıma sunulmaktadır. Bu kağıtsız ortamda bilgilerin tahrip edilmesi, değiştirilmesi ve kaybedilmesinin daha kolay hale gelmesi.
-Tüm bilgi kullanıcılarının bu yapıyı anlayacak uzmanlığa sahip olamamaları
Potansiyel yatırımcılar, satıcılar, kredi kurumları ve sendikalar gibi işletme dışı gruplar ve işletmenin sahipleri dahil hiç kimsenin yöneticiler gibi birinci elden bilgilere sahip olamamaları.
ÜNİTE 2: GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI

Not: Bu üniteden ara sınavda 4-5, finalde 1-2 soru çıkacaktır. (daha anlaşılır ve resimli görüntü için word belgesini indirin)

*Standart: Bir konuda olması gerekenler ya da yapılanların amaca uygunluğunun ölçülmesini sağlayacak ölçütlere standart denir.

*Denetim Standardı: Denetim ile ilgili bir sorun çıktığında, bunun çözümü için veya denetçinin denetim uygulamalarında ne şekilde davranacağı ve denetçi görüşünün nasıl oluşacağı ile ilgili daha ayrıntılı ve resmi yorum ve açıklamalara denetim standardı denir.

*Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları:

-Mali tablolarda açıklanan muhasebe bilgisinin doğruluğunu ve güvenilirliğini denetlemeye yetkin bir meslek üyesinin (Yeminli Mali Müşavir) sahip olması gereken özellikleri; denetim uygulamalarında izleyeceği yol ve yöntemleri, elde ettiği bulgularla denetçi görüşünün nasıl oluşturulacağını ve nasıl açıklanacağını çok genel bir çerçeve içinde belirleyen ve her denetçinin her denetim faaliyetinde uyması gerekli olan kurallara Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları denir.

-İlk olarak Amerika'da 1947 yılında geliştirilerek kabul edilmiştir.


*1.Genel Standartlar:

-Genel Standartlar, denetçinin sahip olduğu uzmanlık bilgisini ve deneyimini bağımsız bir yaklaşımla, denetim uygulamalarının başından sonuna kadar yansıtmasını ve mesleki kurallardan, standartlardan ayrılmamasını ön koşul olarak ortaya koymaktadır.
-Bu yönüyle Genel Standartlar, kaliteli bir denetim için muhasebe denetçisinin sahip olması gereken kişisel özellikleri ile denetim uygulamalarındaki tutum ve davranışların genel çerçevesini belirlemektedir.

a) Eğitim ve Yeterlilik Standardı:

-Denetim faaliyetleri yeterli teknik bilgi, deneyim ve uzmanlığa sahip kişilerce gerçekleştirilmelidir.
-Mesleki eğitim ve yeterlilik, muhasebe mesleğinin yürütülmesi için gerekli olan meslek bilgisi ve bu bilgiye sahip olduğunu kanıtlayan belgenin (diploma,sertifika...) yanı sıra, oldukça karmaşık ve çok taraflı bir çıkar ilişkisine karşı hakemlik rolünü üstlenecek kişinin (denetçi) güvenilirliğini pekiştirecek denetim bilgisi ve deneyime sahip olmayı ifade eder.
-Denetçi sıfatını kazanabilmek için yani Yeminli mali Müşavir olabilmek için 10 yıl Serbest Muhasebeci Mali Müşavir olarak fiilen çalışmış olmak, giriş sınavında başarılı olmak ve yasadaki metne uygun şekilde yemin ederek ruhsat almak gerekmektedir.

b) Bağımsızlık Standardı:

-Denetim faaliyetinin her aşamasında denetçiler bağımsız davranmalıdır.
-Muhasebenin en temel kavramı sosyal sorumluluktur.
-Sosyal sorumluluk: Muhasebe ve denetim uygulamalarında belli kişi veya grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesine sosyal sorumluluk denir.
-Yeminli Mali Müşavir unvanına sahip olmak için edilen yemin bağımsızlığı pekiştirici bir uygulamadır.

c) Mesleki Dikkat ve Özen Standardı:

-Denetçinin mesleki dikkat ve titizliğinden anlaşılması gereken, denetim işinin alınmasından denetim raporunun hazırlanmasına ve denetlenen işletme ile ilgili bazı ticari sırların saklanmasına kadar, denetim uygulamalarının her aşamasında denetim standardına uygun davranılmasıdır.

*2.Çalışma Alanı Standartları:

-Çalışma standartları, denetim kapsamı ve denetim işlemlerinin belirlenmesinden denetim bulgularının raporlanmasına kadar olan süreçteki uygulamaların ne şekilde olması gerektiğini belirleyen standartlardır.

a) Planlama ve Gözetim Standardı:

-Denetim faaliyeti yeterli bir şekilde planlanmalı ve varsa denetçi yardımcıları uygun şekilde gözetlenmelidir.
-Planlama bilgileri eğer varsa önceki çalışma kağıtlarından, denetlenecek işletmelerin faaliyet konusu ile ilgili yayınlarından, müşteri işletmeye yapılan ziyaretlerden ve işletme yönetimi ile görüşmelerden elde edilir.
-Denetçi ekibinin neyi ne zaman nasıl yapacağı konularında karar verme yetkisi baş denetçiye aittir. Bu nedenle baş denetçi, yardımcılarını sürekli olarak gözlemlemelidir.

b) İç Kontrolün İncelenmesi Standardı:

-İç kontrol, işletme yönetiminin sorumluluğunda işletme varlıklarının korunmasını, finansal raporlamanın güvenilirliğini, faaliyetlerin etkinliğini ve işletme personelinin yasalara, politikalara ve kurallara uygun davranmasını sağlamaya dönük bir süreçtir.
-Denetim faaliyetinin planlanması ve yapılacak testlerin niteliğinin, tamamlanmasının ve kapsamının belirlenebilmesi için işletmenin iç kontrol sistemi incelenmeli ve değerlendirilmelidir.
-Güçlü bir iç kontrole sahip işletmelerde denetim kapsamı daha dar tutulur, denetim süresi kısalır, denetimde daha az personelden yararlanılır ve daha az kanıtla yetinilir.

c) Kanıt Toplama Standardı:

-İncelenen mali tablolar hakkında bir görüşe ulaşılmasına yardımcı olması bakımından, gözlem, soruşturma, doğrulama gibi denetim tekniklerini kullanarak yeterli sayı ve güvenilirlikte kanıt elde edilmelidir.
-Ne kadar kanıtın toplanacağı kararı denetçiye aittir.
-Denetçi, denetlenen işletmenin iç kontrol sistemine ve incelenen mali tablo kaleminin durumuna göre ne büyüklükte kanıt toplayacağını kararlaştırır.
-Toplanan kanıtların yeterliliği kadar kalitesi de önemlidir.
-Kanıtın kalitesini belirlemede Geçerlilik,Nesnellik, Süreklilik ve Zamanlılık ölçütleri kullanılır.
-Birden fazla denetçinin görüşüne aynı yönde etki eden kanıtların nesnel (objektif) kanıt olduğu kabul edilir.

3.Raporlama Standartları:

-Denetim raporu, mali tablolar üzerinde bir uzmanın inceleme yaptığını gösteren tek kanıttır.
-Denetim raporu denetim sürecinin tümünde mali tablolarla ilgili olarak oluşan denetçi kanaatini çok kısa, yalın,anlaşılır bir dille ve ayrıca bir yorum gerektirmeyecek şekilde açıklamalıdır.

a) Uygunluk Standardı:

-Denetim raporunda incelenen mali tabloların Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri'ne uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığı bildirilmelidir.
-Denetçi bu konudaki görüşünü açıkça belirtmediği takdirde işletmenin mali tablolarının Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri'ne uygun düzenlenmiş olduğu varsayılır.

b) Tutarlılık Standardı:

-Denetim raporunda, incelenen dönemde geçerli olan muhasebe politikalarının ve yöntemlerinin önceki dönemde de aynen uygulanıp uygulanmadığı belirtilmelidir.
-Muhasebenin uygulama yöntemlerinin sık sık değiştirilmemesi gerekir.Eğer bir değişiklik yapılması gerekiyorsa, bu değişikliğin ne anlama geldiği,etkileri ve sonuçları ile birlikte önceki durumla kıyaslanarak açıkça ortaya konulmalıdır.

c)Yeterli Açıklama Standardı:

-Denetim raporunda aksi belirtilmedikçe, incelenen mali tabloların eklerinde yer alan açıklayıcı bilgilerin (dipnot) yeterli olduğu kabul edilir.

d)Görüş Bildirme Standardı:

-Denetim raporunda, denetim faaliyetinin sonucunu ortaya koyacak şekilde mali tabloların bütünü ile ilgili bir yargıya ulaşılmalı ve bu görüş olumlu, olumsuz şartlı olarak açıklanmalıdır.
-Görüş bildirmekten kaçınılacaksa bu durumun nedenleri ayrıntılı olarak raporda yer almalıdır.
-4 farklı görüş açıklama olanağı vardır bunlar:
Olumlu Görüş
Olumsuz Görüş
Şartlı Görüş
Görüş Bildirmekten Kaçınma
ÜNİTE 3: DENETİMDE ÖNEMLİLİK, RİSK VE KANIT KAVRAMLARI
VE ÇALIŞMA KAĞITLARI



Not: Bu üniteden ara sınavda 4-5, finalde 1-2 soru çıkacaktır. Bu üniteye çok iyi şekilde çalışarak bu üniteden ara sınavdan 13-16, finalden 3-6 puan alabilirsiniz…

1.Önemlilik Kavramı

*Önemlilik: Finansal tablolarda atlanan veya yanlış beyan edilen muhasebe bilgisinin mevcut koşullar ışığında finansal tablolardaki bilgiye güvenerek karar veren mantıklı bir kişinin kararını etkileyecek boyutta olmasıdır. Bu yanlışlıklar kasıtlı olarak yapılırsa hile, yanlışlıkla yapılırsa hata olarak adlandırılır.

Önemliliğin Uygulanması:

*Denetçiler her denetimde önemlilik yargısında bulunmak zorundadır.

*Önemlilik Eşiği: Denetçinin önemlilik hakkında ilk belirleyeceği şey önemlilik eşiğidir. Denetçinin finansal tablolarda yanlış beyan edilebileceğine ve yine de kullanıcıların mantıksal kararlarını etkilemeyeceğine inandığı maksimum tutardır. Ancak önemlilik kesin değil göreceli bir kavramdır.

2.Denetim Riski

*Denetim riski: Denetçinin finansal tablolar hakkında uygun olmayan görüş verme olasılığıdır.

*Bulgu riski: Bir şirket tarafında yayınlanan finansal tabloların önemli ölçüde yanlış veya yanıltıcı olabilme olasılığıdır.

*İş riski: Denetçinin kendisinin de finansal tablolar hakkında yanlış görüş verebilme olasılığıdır.

*Toplam risk (bilgi riski + iş riski) denetim riski olarak ifade edilir.

*Denetim riskinin asıl risk, kontrol riski ve bulgu riski olmak üzere üç bileşeni vardır.

*Asıl (doğal) risk: İç kontrolün olmadığı varsayımıyla bir savın finansal tablolardaki yanıltıcı beyanlara olan duyarlılığıdır.

*Kontrol riski: Yanıltıcı beyanların müşterinin iç kontrol sistemi tarafından zamanında engellenmemesi riskidir.

*Bulgu Riski: Yapılan maddi doğrulama yordamlarının hesap kalanları veya işlem sınıflarındaki bir yanıltıcı beyanı ortaya çıkaramama riskidir.

*Denetim Riski Modeli:

Denetim riski = Asıl (doğal) Risk x Kontrol Riski x Bulgu Riski

3.Denetimin Kanıtı

*Denetim Kanıtları: Denetim görüşün dayandığı bir sonuca ulaşmak için denetçi tarafından kullanılan tüm bilgilerdir. Ve finansal tabloların dayandığı muhasebe kayıtlarında yer alan bilgileri ve diğer bilgileri kapsar.

*Esas Muhasebe Verileri: Büyük defter, yevmiye defteri, yardımcı defterler, muhasebe yönetmelikleri, biçimsel yevmiye kayıtlarında yer almayan finansal tablolar hakkında bir görüş oluşturmaya yetecek ölçüde denetim kanıtı sağlaması durumunda denetçi, diğer destekleyici denetim kanıtlarını elde eder.

*Destekleyici Bilgiler: Denetçinin mantıklı bir sonuca ulaşmasına olanak sağlayan çekler, EFT kayıtları, faturalar, sözleşmeler, toplantı tutanakları; üçüncü kişilerden gelen doğrulamalar ve diğer yazılı beyanlar, analist raporları, rakiplerle karşılaştırmalı veriler, kontrol yönetmelikleri, soruşturma, gözlem ve kontrol gibi yordamlarla denetçi tarafından geliştirilen veya elde edilebilen bilgilerdir.

Kanıtın Özellikleri

*Yeterlilik kanıtın miktarıyla ilgiliyken, uygunluk kanıtın niteliği ile ilgilidir.
*Kanıtın yeterliği, önemlilik ve risk unsurları tarafından belirlenir. Bir kalemin önemlilik derecesi arttıkça daha fazla kanıt toplanması gerekir.
*Kanıtın uygunluğu, kanıtın niteliğinin ölçüsüdür. Bir kanıtın uygunluğu onun güvenilir ve ilgili olmasına bağlıdır.

Denetim Kanıtı Elde Etmede Savların Kullanımı

1.Var Olma ve Meydana Gelme İle İlgili Savlar: Belirli bir tarihte işletmenin varlıkları ve borçlarının mevcut olup olmaması ve kaydedilmiş işlemlerin belirli bir dönem içinde meydana gelip gelmediğine ilişkin savlardır.

2.Tamlıkla İlgili Savlar: Finansal tablolarda sunulması gereken tüm işlem ve hesapların finansal tablolarda yer alıp almamasıyla ilgilidir.

3. Haklar ve Yükümlülüklerle İlgili Savlar: Belirli bir tarihte varlıkların işletmenin hakları, borçların ise yükümlülükleri olup olmadığına ilişkin savlardır.

4.Değerleme ve Dağıtımla İlgili Savlar: Varlıklar, borçlar, öz sermaye, gelir ve gider unsurlarının finansal tablolarda uygun rakamlarla yer alıp almamasıyla ilgili savlardır.

Kanıt Elde Etmek İçin Uygulanan Denetim Yordamları

*Risk belirleme yordamları
*Kontrol testleri
*Maddi doğrulama yordamları

Aşağıdaki denetim yordamları veya onların bileşeni denetçi tarafından uygulandıkları koşullara bağlı olarak; risk belirleme yordamları, kontrol testleri veya maddi doğrulama yordamları olarak kullanılır:

Kayıtların veya belgelerin kontrolü,
Sabit varlıkların kontrolü,
Gözlem,
Soruşturma,
Doğrulama,
Yeniden hesaplama,
Yeniden yapma,
Analitik yordamlar.

4.Çalışma Kağıtları

*Çalışma kağıtları denetçinin çalışma ve denetim hakkında ulaştığı sonuçlarla ilgili olarak tuttuğu kayıtlardır.

Çalışma Kağıtlarının Türleri

*Sürekli Dosya: Aynı müşteriyle sürekli çalışılması durumunda müşteri ile ilgili tarihsel bilgileri kapsar. Bu dosyanın kullanılmasıyla dönemler itibariyle değişmeyen konularda çalışma kağıdı düzenleme gereği ortadan kalkar. Bu belgeler şunlardır:

*Şirket tüzüğü, yönetmelikler ve şirket sözleşmesinin kopyaları.
*Kira sözleşmeleri, tahvil sözleşmeleri ve telif sözleşmeleri gibi uzun vadeli sözleşmelerin kopyalarıdır.
*Şirketin geçmişine, ürünlerine ve pazarlarına ilişkin bilgiler.
*Genel kurul, yönetim kurulu ve denetim komitelerinin önemli toplantılarına ilişkin tutanakların kopyaları.
*Öz sermaye, dağıtılmış karlar, ortaklık sermayesi vb. kalanları birkaç yıl nakledilen hesapların listesi.
*Önceki yılların finansal tablolarının ve denetim raporlarının kopyaları.
ÜNİTE 4: İÇ KONTROL, DENETİM TESTLERİ VE DENETİM PLANLAMASI

Not: Bu üniteden ara sınavda 4-5, finalde 1-2 soru çıkacaktır. Bu üniteye çok iyi şekilde çalışarak bu üniteden ara sınavdan 13-16, finalden 3-6 puan alabilirsiniz…


*İç kontrol: Finansal bilgilerin doğruluğu ve güvenilirliğini, faaliyetlerin etkinlik ve verimliliğini ve yapılan işlemlerin yasa ve ilgili düzenlemelere uygunluğunu amaçlayan işletme içersinde oluşturulmuş bir süreçtir.

-İç kontrolün temel amaçlarında biri finansal raporların doğruluğunu ve güvenilirliğini sağlamaktır.

-İç kontrol bir süreçtir.
-İç kontrol insanlar tarafından gerçekleştirilir.
-İç kontrolden kesinlik, garanti beklenemez.

*İç denetim: İç kontrolün amaçlarına ulaşması için işletme içersinde bulunması zorunlu unsurlardan biridir.

İç Kontrolün Amaç ve Unsurları

İç kontrolün amaçları:

-Faaliyetle ilgili amaçlar: İşletme varlıklarının etkin ve verimli kullanılmasıyla ilgili faaliyetsel amaçlardır.
-Finansal raporlamayla ilgili amaçlar
-Uygunluk amaçları

İç kontrolün unsurları

1.Kontrol Çevresi

-Dürüstlük ve etik değerler.
-Uzmanlığın dikkate alınması.
-Yönetim kurulunun veya denetim komitesinin katılımı.
-Yönetim felsefesi ve faaliyet yaklaşımı.
-Örgütsel yapı.
-Yetki ve sorumluluk verme yöntemleri.
-İnsan kaynakları politikaları ve uygulamaları.

2.Risk Değerlemesi

*Risk: İşletme faaliyetlerinin planlandığı gibi gerçekleşmeme olasılığıdır.

Risk değerlemesinin üç temel unsuru vardır:
-Amaçların belirlenmesi.
-Risklerin tespiti ve analizi.
-Değişim yönetimi: Riskin ortaya çıkması durumunda uygulanabilinecek hareket tarzlarının belirlenmesidir.

3.Kontrol Eylemleri

-Üst yönetim kademelerinin değişik alanlardaki performans sonuçlarını incelemesi.
-Faaliyet veya eylemsel düzeydeki yöneticilerin kendi bölüm veya birimleriyle ilgili performans sonuçlarını izlemesi.
-Fiziksel kontroller.
-Bilgi süreçleme ve bilgi sistemleri üzerindeki kontroller.
-Amaçlar ve fiili sonuçları karşılaştırmamızı sağlayan performans göstergelerinin oluşturulması. (örn: bütçe)
-Görevlerin ayrımı: Mali nitelikteki bir işlemin tek bir kişinin sorumluluğuna bırakılmamasıdır.
*İşlemlerin yapılması *İşlemlerin kaydı *Aktiflerin korunması
Bu işlemler farklı kişilerce yapılmalıdır.

4.Bilgi ve İletişim:

-Muhasebe bilgi sistemi en eski işletme bilgi sitemidir.

-Bilgi şu niteliklerde olmalıdır:
*Gereklilik *Zamanlılık *Geçerlilik *Doğruluk *Ulaşılabilirlik

5.İzleme

*İzleme: İç kontrol tablosunun sürekli takip edilmesi ve değerlendirilmesidir. İzlemenin iki temel amacı vardır.

-Kurulmuş bulunan iç kontrol sisteminin etkinliğinin takibi ve değerlendirilmesi.
- Yeni gelişmeler ve değişen koşullar neticesinde işletmede uygulanabilecek yeni kontrol yöntemlerinin tespiti.

*İzleme süreci üç aşamada yapılır:

-Kontrol faaliyetlerinin uygun personel tarafından yapılıp yapılmadığı,
-Kontrol faaliyetlerinin uygun bir şekilde, zamanlı olarak yerine getirilip getirilmediği,
-Belirlenen alanda gerekli düzenlemenin yapılıp yapılmadığı.

Denetim Karar Süreci ve Denetim Riski Kavramları

*Denetim Karar Süreci: Denetim riskini en aza indirgeyecek şekilde inceleyecek biçimde, incelediği hesap kalanı veya işlem grubuyla ilgili görüş oluşturmasını sağlamak için takip ettiği yola denir.

1.İç Kontrol Hakkında Bilgi Toplama Yöntemleri

-İç kontrol soru kağıdı (anket yöntemi)
-Akış şemaları: veri ve yetki akışını gösteren semboller diyagramıdır.
-Not alma.

2.İç Kontrol Riskinin Başlangıç Belirlemesinin Yapılması

Kontrol riskinin belirlemesinde denetçi şunları yapabilir:

-Hesap veya işlem grubuyla ilgili potansiyel hataları belirleme.
-Bu hataları önleyebilecek veya bulabilecek uygun iç kontrol yöntemlerinin mevcut olup olmadığını belirleme.
-Kontroller mevcut ise etkinliğini değerlendirmek için testlerin yapılması.

Bu ilk iki adımdan sonra eğer denetçi inceleme konusu alanlar ile ilgili iç kontrol politika ve prosedürlerinin olmadığına karar verirse kontrol riskinin maksimum (%100) olarak belirler. Tam tersi durumda ise maksimumun altında olarak belirler ve üçüncü adımı uygulamaya geçer.

3.Uygunluk Testleri

*Uygunluk testleri: İç kontrollerin değerlendirilmesi için yapılan testlerdir. İki amacı vardır:

-Kontrollerin tasarlanıp etkinliğinin değerlendirilmesi,
-İşleyiş etkinliğinin değerlendirilmesi.

4.İç Kontrol Riskinin Son Belirlemesinin Yapılması

-Uygunluk testlerinde elde edilen kanıtlar düşük bir risk belirlemeyi desteklemiyorsa kontrol riski maksimum olarak belirlenir.
-Denetçi aşağıdaki faktörlere dikkat ederek ve mesleki deneyim ve sezgisini kullanarak bir yargılama yapacaktır.

*Kanıtın türü *Kanıtın kaynağı *Kanıtın zamanlılığı * Kanıtın karşılıklı ilgililiği

5.Maddi Doğruluk Testleri

-Kontrol riski yüksekse maddi doğruluk testleri bilanço tarihinde ya da yakın bir tarihte yapılır. Risk düşük olduğunda yıl içinde yapılır.

-Kontrol riskinin yüksek olması durumunda maddi doğruluk testlerinden elde edilecek kanıt miktarı da çok olmalıdır.

Denetim Planlaması

Denetim İşinin Kabulü

-Denetim firması denetim işini kabul etmeden önce işletmeyi ön bir değerlendirmeden geçirmesi gerekir. İşletmenin ilişkide bulunduğu bankaları, müşterileri, muhasebecileri ve avukatlarıyla görüşebilir.

-Denetçi firma işletmeyi daha önceden denetleyen kişiyle, işletmenin üst yönetimi ve kilit noktalardaki yöneticilerle görüşme yapması yararlı olur.

-Denetçi firma ve işletme yönetimi arasında anlaşma mektubu imzalanır. Bu anlaşma mektubunda denetimin başlangıç ve bitiş tarihi, denetim kapsamı, varsa sınırlamalar, denetim raporunun teslim tarihi, denetim ücreti ve denetimle ilgili denetim firması ve işletmenin sorumluluklarının sınırları yer alır.
ÜNİTE 5 : MUHASEBE DENETİMİNDE ÖRNEKLEME

Not: Bu üniteden ara sınavda 4-5, finalde 1-2 soru çıkacaktır. Bu üniteye çok iyi şekilde çalışarak bu üniteden ara sınavdan 13-16, finalden 3-6 puan alabilirsiniz…

*Örnekleme: Evrenden bir örneklem seçilmesi ve sadece bu örneklemin incelemeye alınması ile varılacak sonucun evrene mal edilmesi olayına istatistikte verilen addır.

-Denetçi, müşteri işletmenin iç kontrolünü anlamak, muhasebe işlemlerinin hatalar ve hileler yönünden ne ölçüde etkilendiğini saptamak için bu işlemlerin tümünü tek tek incelemek zorunda değildir. Bu nedenle denetçi örnekleme yöntemine başvurur.

1.Rassal Örneklem, Evren ve Örnekleme Riski

a. Rassal Örneklem

*Basit rassal örneklem: Eşit seçilme şansına sahip birimlerden oluşan bir evrenden tamamıyla rassal seçilen bir örneklemdir.

-İstatiki örnekleme olasılığına dayanır. Yani evreni oluşturan her birimin seçilme olasılığı vardır.
-Başarılı bir örneklemenin gerçekleşmesi için temel ilkeler şunlardır:

*Örneklem seçilecek evren hakkında bazı özel bilgiler baştan elde edilmelidir.
*Seçme işlemi, ilgilenilen özellik ve ya değişkenden bağımsız elde edilmelidir.
*Örneklem bir önyargıya yer verilmeden seçilmelidir.
*Örnekleme alınan birimlerden her biri diğerinden bağımsız olmalıdır.
*Verilerin seçildiği alanlarla diğer alanlar arasında temel ayrımlar bulunmalıdır.
*Örnekleme alınacak verilerin hepsine aynı koşullar ayrıcalıksız olarak uygulanmalıdır.

b. Evren

*Evren: Denetçinin bilgi edinmek istediği ve aynı türden birimlerin oluşturduğu alan veya ana kütledir.

-Evren denetim amaçlarına uygun olmalıdır.
-Evren tanımı başka bir denetçiye bir birimin evrene ait olup olmayacağını belirleme olanağını vermelidir.

*Örneklem Çerçevesi: Denetçi evrenin fiziksel yapılanışını önceden ve tam olarak belirlemelidir. Bu fiziksel yapılanmaya veya tüm evren birimlerini içeren listeye örneklem çerçevesi denir.

c. Örnekleme Riski

*Örnekleme riski: Denetçinin örneklemi temel alan sonuçlarıyla, evrenin tamamına aynı yolla uyguladığı testlerden elde edeceği sonuçlar arasında fark olması olasılığıdır. Bu aradaki fark örnekleme hatası olarak nitelendirilir.

-Uygunluk testlerinin gerçekleşmesinde örnekleme riski iki şekilde karşımıza çıkabilir:

*Alfa Riski (Tip I): İç kontrol yeterince güvenilir olduğu halde, denetçinin örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrolün yeterli güveni sağlamadığı kanısına varmasıdır.

*Beta Riski (Tip II): Denetçinin, iç kontrol yeterince güvenilir olmadığı halde güvenilir olduğu kanısına varmasıdır.

-Maddi doğruluk testlerinin gerçekleştirilmesinde de şu hata tipleri belirtilmektedir:

*Yanlış Ret Riski (Tip I): Örneklem sonuçları hesap kalanında bir maddi hata olduğunu desteklemekle birlikte, maddi bir hatanın olmaması riskidir.

*Yanlış Kabul Riski (Tip II): Örneklem sonuçları hesap kalanında bir maddi hata olmadığını desteklemekle birlikte maddi bir hata olması riskidir.

2.Muhasebe Denetiminde İstatistiksel Örnekleme Türleri

*İstatistiksel olmayan örnekleme: Olasılığa dayanmayan ve örneklem birimlerinin seçiminde veya örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde denetçinin tamamen öznel olarak davranması ile gerçekleştirilen örnekleme türüdür.

*İstatistiksel Örnekleme: Az sayıda birimlerden oluşan örneklemin incelenerek, elde edilen sonuçların bu muhasebe denetiminde istatistiksel örnekleme olarak tanımlanır. Üç temel modeli vardır:

a) Nitelik Örneklemesi: Bir muhasebe evrenindeki hataların ortaya çıkış oranını tahmin etmek için kullanılan istatistiksel bir örnekleme türüdür.

-Bu örnekleme türü için önemli olan hatanın ya da hilenin parasal olarak ne kadar olduğu değil var olup olmadığıdır.
-Bu örneklemede denetçinin belirlemesi gereken noktalar şunlardır.

*Kontrol test amaçlarını belirlemek,
*Kontrol politika ve prosedürlerinde sapmayı tanımlamak,
*Evreni tanımlamak,
*Örneklem birimini tanımlamak,
*Örneklem büyüklüğünü belirlemek.

Nitelik Örneklemesinde Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesi:

-Örneklem büyüklüğü belirlemek için şu faktörler göz önünde bulundurulmalıdır:

*Kabul edilebilir risk: Bu risk genelde %5 veya %10 olarak belirlenir.

*Kabul edilebilir sapma oranı: Denetçinin kontrol prosedürlerine ilişkin duyduğu güvenden sapmanın kabul edilebileceği maksimum orandır.

*Evrenin beklenen sapma oranı: Denetçi evrenin geçmiş yıllardaki sonuçlarına veya pilot örneklem sonuçlarına bakarak evrendeki sapmaya ilişkin beklentisini belirler.

-Buluş Örneklemesi: Sahte çek düzenlenmesi gibi sık rastlanmayan hatta çok özel olan bir durumu belirlemek istendiğinde başvurulan bir örnekleme türüdür.

b) Parasal Birim Örneklemesi: Nitelik örneklemesi tekniğiyle, bir hesap sınıfına veya hesap kalanına ilişkin parasal tutar hatalarının tahminlerini yapmak için kullanılır.

Parasal Birim Örneklemesinde Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesi:

Örneklem büyüklüğünün belirlenmesi için şu ön belirlemeler yapılmalıdır:

-Defter değeri (Evrenin kayıtlı tutarı)
-Yanlış kabul riski için güvenilirlik faktörü
-Kabul edilebilir hata (Evrendeki katlanılabilinecek maksimum hata tutarı)
-Beklenen hata (Tahmin edilen parasal hata tutarı)
-Genişleme faktörü

c) Değişkenler Örneklemesi: Denetinin niceliksel tahminlere ulaşmak istediği durumlardan kullandığı örnekleme türüdür.

3. Örneklem Seçimi

a) Rassal Sayılar Tablosu: 0-9 arasında değişen rassal sayılar tablosu kullanılarak örneklemin hangi evren birimlerinin gireceği tamamen rassal olarak belirlenir.

b) Bilgisayarla Rassal Sayılar Oluşturulması: Bir yazılım yardımıyla kolayca yapılarak, çok daha hızlı ve insan hatalarına olanak vermeden seçim yapılmış olur.

c) Sistematik Seçim: Denetçinin bir örnekleme aralığı seçip bu örnekleme aralığının büyüklüğüne göre örneklem birimlerini seçtiği yöntemdir. İlk birim rassal olarak seçilirken diğerleri otomatik olarak seçilir. Bu yöntem yanlıdır.

d) Katmanlı Seçim: Evren katmanlara ayrılarak büyük tutarların temsil edilmense olanak verilir.

e) Blok Seçim:Evrenden zaman olarak veya fiziksel olarak bir birine çok yakın birimlerin seçilmesiyle oluşur. Blok örneklem temsili değildir. Evren hakkında istatistiksel bilgi veremez. Bu yöntem kullanılmaktan kaçınılmalıdır.

ÜNİTE-6
Uygunluk testleri( Kontrol Testleri ) Yapılış zamanı açısından yıl içi testleri,Maddi Doğruluk testleri ise,yapılış zamanı açısından yıl sonu testleri olarak adlandırılmaktadır.
Denetimin Genel Amaçları Şunlardır
* Varolma ve Gerçekleşme ( Meydana Gelme )
* Tamlık
* Haklar ve yükümlülükler
* Değerleme ve Dağıtım
* Sunum ve Açıklama
Denetçinin hem uygunluk testlerinin hemde maddi doğruluk testlerinin amaçlarına ulaşmak için uygulayacağı testler şunlardır :
* İşlem testleri : İşlemlerin test edilmesidir.Bir işlemin belgelendirilmesinde ve muhasebe kayıtlarına geçirilmesinde düzenlenen tüm belgelerin ve izlenen tüm muhasabeleştirme işlemlerinin doğru olarak yerine getirilip getirilmediğinin denetçi tarafından incelenmesinde kullanılan testlerdir.İşlem testleri hem uygunluk testlerinin hemde maddi doğruluk testlerinin amaçlarına hizmet ettiği için çift amaçlı testler olarak kabul edilmektedir.
* Hesap Kalanı Testleri : Hesap kalanlarının doğru olup olmadığını değerlemek için tamamen maddi doğruluk testlerinin amacına hizmet etmek için kullanılan testlerdir.
Analitik Prosedürler : Bu Prosedürler denetçinin görüş oluşturmasına yardımcı olmak amacıyla analitik kanıtları elde etmede kullanılır.Bu prosedürler müşteri işletmenin finansal karakterli olan veya finansal karakterli olmayan çeşitli verileri ile işletmenin kayıtları arasındaki anlamlı ilişkilerin incelenmesiyle elde edilen sonuçların denetçi tarafından tahminlere uyup uymadığını belirlemek amacıyla kullanılr.Bu prosedürler maddi doğruluk testlerinin amacına hizmet eder ve yıl sonunda yapılan denetim testlerindendir.
Denetçinin yabancı kaynaklar grubuna uygulayacağı maddi doğruluk testleri şunlardır
* Gerçekleşme
* Tamlık
* Yükümlülükler
* Değerleme ve dağıtım
* Sunum ve Açıklama
Denetçi,maddi doğruluk testlerinin uygulanışında müşteri işletme yönetiminin bildirimleri olarak kabul edilen mali tablolara ilişkin beyanları kendine baz alır ve testleri bu bildirimler doğrultusunda yerin getirir.
Denetçininöz kaynaklar grubuna uygulayacağı uygunluk testleri şunlardır
* Denetçi işletmenin ana kuruluş sözleşmesini istemeli ve hisselerin dağılımı ile iligli incelemeler yapmalı
* Yönetim kurulu toplantı tutanakları ve genel kurul kararlarını isteyerek ana sözleşmede değişiklik yapılıp yapılmadığını incelemeli
* İşletmede çıkarılan hisse senetlerini nakit yerine ayni ödeme yapılıp yapılmadığını incelemeli,eğer yapılmış ise ne şekild e yapılmış bunu tespit etmeli
* Kar payı dağıtımları ile ilgili kararları incelemeli
* İşletmenin eğer borsada işlem gören hisse senetleri varsa bunlara ilişkin yetkilendirmeleri ve alınmış kararları netleştirmeli
Denetçinin öz kaynaklar ile ilgili olarak yapacağı maddi doğruluk testlerine ilişkin denetimin özel amaçları şunlardır:
* Bilançoda görülen öz kaynaklara işletmenin gerçekten sahip olup olmadığını ve her bir ortağın işletmedeki payının tutar doğruluğunu incelemeli ( GERÇEKLEŞME)
* Öz kaynaklar grubunun kalemlerini büyük defter ve yardımcı defterde yapılmış borç ve alacak kayıtlarında bir eksiklik olup olmadığını incelemeli ( TAMLIK )
* Gerçekten işletmenin bilançodaki tutarlarda borç yükümlülüğünün olup olmadığı ve kar dağıtımından doğan borç yükümlülüklerinin de incelenmesi gerekir (YÜKÜMLÜLÜKLER )
* Öz kaynaklar grubunun ilgili mali tabloda ilgli tarafta doğru bir içerikte sunulup sunulmadığının yani doğru sınıflandırılıp sınıflandırılmadığı ve gruba ait açıklamaların da dipnotlarda yer alıp almadığı kontrol edilmelidir.( SUNUŞ ve AÇIKLAMA )

ÜNİTE-7

Denetimin tamamlanmasında temel iki aşama denetim çalışmasının tamamlanması ve sonuçların değerlendirilmesi aşamasıdır.Denetçi birinci aşama olan denetim çalışmasının tamamlanmasında,bilanço sonrası ortaya çıkma olasılığı olan durumlarla ilgili olarak ek maddi doğruluk testlerinin yapılmasına yönelik çalışmaları yapar.İkinci aşama ise,denetçi tüm denetim çalışması sonucunda topladığı kanıtlarda ulaştığı sonuçları değerleme,hazırladığı çalışma kağıtlarının eksikliklerini,tamamlama gibi denetim başarısıyla doğrudan etkili olacak çalışmaları yerine getirir ki bu aşama da sonuçların değerlendirilmesi olarak adlandırılır.
Denetçinin Çalışmanın tamamlanması aşamasında ele alacağı noktalar şunlardır:
1- Şarta bağlı Borçların ve Zararların İncelenmesi : Şarta bağlı borçlar ve zararlar,doğrudan doğruya işletme ve işletme ile ilgili tarafların arasında olan ilişkilerden kaynaklanan ve denetim raporu yazılma anına kadar da sonuçları kesinleşmemiş olan gelecekteki belirsizliklere dayalı olaylar olarak tanımlanmaktadır.Şarta bağlı borçlara ve zararlara,vergi anlaşmalıkları,iskonto ettirilmiş alacak senetleri,işletme aleyhine açılmış tazminat davaları örnek verilebilir.
Destekleyici kanıt türlerinden sağlanacak kanıtları oluşturanlar ve denetçi tarafından dikkatle gözden geçirme tekniğinde tenkitçi bir gözle incelenmesi gerekenler şunlardır
* Dava,tazminat ve vergi konularındaki dökümanların incelenmesi
* Kurul ve komite toplantı tutanaklarının incelenmesi
* Aktiflerin,kredi ve kira sözleşmelerinin incelenmesi
* Vergi dairesi ve diğer devlet kurumlarından gelen yazıların incelenmesi
* Tazminatlarla ilgili dökümanların incelenmesi
* Banka doğrulama mektuplarının incelenmesi
2- Bilanço Sonrası Olayların Gözden Geçirilmesi : Bilanço sonrası olaylar,bilanço tarihinden itibarek denetim çalışmasının sonlandırıldığı tarihe kadarki zamanda gerçekleşecek olaylar olarak tanımlanmaktadır.Bilanço tarihinden sonraki olaylar iki gruba ayrılır.Birincisi,bilanço tarihinde mevcut olan durumlarla ilgili ek kanıt sağlayan ve mali tabloların hazırlanmasında yapılacak tahminleri doğrudan etkileyecek olan olaylardır.Örneğin,tahsil edilemez duruma gelen bir alacağın bilanço tarihi sonrası tahsil edilmesinin ve edilememesinin kesinleşmesi gibi.İkincisi ise bilanço tarihinde mevcut olmayan ama bilanço tarihinden sonra ortaya çıkan koşullarla ilgili kanıt sağlayan olaylardır.Örneğin,hisse senetlerinde veya stoklarda bilanço tarihi sonrası piyasa değerlerindeki düşüş nedeniyle büyük kayıpların ortaya çıkması gibi.
Denetçi,bilanço sonrası gerçekleşmiş olayları,çoğu zaman normal denetim tekniklerini kullanarak inceler ve kanıt toplar
Uygulanacak Olan teknikler Şunlardır :
* Müşteri işletmenin avukatından mevcut davalarla iligli bilgi almak
* Müşteri işletme yönetim kurulu tutanaklarını incelemek
* Müşteri işlemeden bilanço sonrası olaylarla ilgili defterlerde gerekli düzeltmelerin yapılıp yapılmadığını sormak
* Mevcut en son tarihli mali tabloları incelemek ve denetlenen mali tablolarla karşılaştırmalı olarak incelemek
* Müşteri işletme yönetiminden öz sermayede ve uzun vadeli borçlarda miktar olarak herhangi bir değişiklik olup
olmadığını sormak
3- Müşteri işletmeden Beyan Mektubu İstenmesi :
Yönetimden beyan Mektubu Almanın Amaçları Şunlardır
* Denetçiye verilen sözlü beyanları doğrulamak
* Dönem içinde verilen sözlü beyanların uygunluğunun devam ettiğini belirlemek
* Yönetimin beyanlaına ilişkin yanlış anlaşılma olasılığını azaltmak
* Mali tabloların düzenlenmesinde esas sorumluluğun yönetime ait olduğunu vurgulamak
* Müşteri ile denetçi arasındaki anlaşmazlıklarda kanıt olarak kullanılmak
Bu mekbup sadece mali tabloların usulüne uygun olarak hazırlanğının bir kanıtıdır.Diğer taraftan işletme yönetiminin denetçiye böyle bir mektubu imzalayarak vermek istememesi denetçinin şartlı görüş açıklamasına neden olur.
Sonuçların değerlendirilmesi aşamasının bölümleri Şunlardır :
* Kanıtların yeterliliğinin değerlenmesi
* Önemlilik düzeyinin ve denetim riskinin son defa ölçülmesi
* İşletmeden hataların düzeltilmesinin istenilmesi
* Çalışma kağıtlarının gözden geçirilmesi
* İşletme yönetimi ile görüşme
Denetim Raporunun Bölümleri
* Başlık * Görüş Bildirme Paragrafı
* Müşteri İşletmenin açık ve tam adresi * Denetçinin adı,unvanı,imzası ve raporun düzenleniş tarihi
* Giriş Paragrafı
* Kapsam paragrafı

Denetim raporlarında genelde temel 3 bölüm vardır.Bunlardan ilk sırayı kapsam bölümü alır.Bu bölümde müşteri işletmenin hangi tarihli mali tablolarının incelenmeye alındığı,denetimin genel kabul görmüş denetim standartlarına göre yapıldığı,örnekleme yöntemlerinin ve gerekli görülen denetim işlemlerinin uygulandığı belirtilir.
Görüş bölümünde denetçi,olumlu,şartlı veya olumsuz görüşten birini,ya da görüş bildirmeyeceğini açıklar
Denetçi olumlu görüş açıkladığında,raporunda sadece kapsam ve görüş bölümlerine yer verir.Denetçi,şartlı veya olumsuz görüşte ya da görüş bildirmekten kaçındığında denetim raporunda bir açıklama bölümüne yer vermek zorundadır.Kapsam ve görüş bölümleri arasında yer alacağı için bu bölüme ara bölüm denilir.
Görüş bildirmeyle iligli ortaya çıkan durumlar şunlardır:
1- Olumlu görüş : Mali tabloların müşteri işletmenin mali durumu ile faaliyet sonuçlarını doğru olarak yansıttığına kanaat getiren denetçi,olumlu ( Şartsız ) görüş açıklar
* Mali tablolar Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine göre hazırlanmış olmalı
* Denetim yapılan yılda önceki yıla göre muhasebe ilkelerinde değişiklik olmamalı
* Mali tablolarda tam açıklama kuralına uyulmalı
* Denetim kapsamında önemli sınırlamaları olmalalı
* Gelecekte meydana gelme olasılığı söz konusu olan belirsiz durumlar varsa,bu belirsizlikler tabloların bütününün
doğruluğun sarsmayacak derecede önemsiz olmalı
2- Şartlı Görüş : Mali tablolardaki bazı kalemlerin doğruluğundan şüphe edildiğinde veya diğer bazı konularda tam kanaate sahip olunamamış fakat yine de mali tabloların bütününün doğruluğu hakkında bir görüş beyan edilebilecekse,denetçi görüşünü şartlı olarak açıklar.
Şartlı görüş açıklamanın olabileceği Durumlar:
* Mali tabloların hazırlanmasında GKGM ilkelerinden bazılarına uyulmamasına rağmen,bu durumun tabloların bütününün doğruluğunu bozmadığına inanıldığı durumlarda
* Denetim yapılan yılda önceki yıla göre GKGM ilkelerinden bazılarında önemli değişiklikler yapılmasına rağmen,bu durumun tabloların bütününün doğruluğunu bozmadığına inanıldığı durumlarda
* Mali tablolarda tam açıklama kuralına yeterince uyulmadığı halde tabloların bütününün doğru bulunduğu durumlarda
* Denetim kapsamına getirilen sınırlamalar mali tabloların belirli kalemleriyle ilgili kanıt toplamayı engelleyecek derecede önemli olmasına rağmen,mali tabloların bütününün doğruluğuna inanıldığı durumlarda
* Gelecekte meydana gelme olasılığı söz konusu olan belirsiz durum önemli olarak kabul edildiği durumlarda
3- Olumsuz Görüş : Denetlenen mali tabloların dönemin mali durumunu ve faaliyet sonuçlarını aynen yansıtmadığına kanaat getiren denetçi olumsuz görüş açıklar
Olumsuz görüş açıklamaya neden olan durumlar :
* Mali tabloların GKGM ilkelerine tam olrak uyulmadan hazırlandığı durumlarda
* Denetim yapılan yılda önceki yıla göre GKGM ilkelerinde kabul edilemeyecek derecede değişiklikler yapılmışsa
* Mali tablolarda tam açıklama kavranıma hiç uyulmamışsa
4- Görüş Bildirmekten Kaçınma: Kanıt yetersizliği veya diğer nedenlerle,mali tabloların bütünü hakkında bir fikir yürütülemeyecek kadar görüş oluşmamışsa denetçi,görüş açıklamaktan kaçındığını belirtir.
Denetçini Görüş Açıklamaktan Kaçındığı Haller Şunlardır:
* Önemli bir kalemle ilgili kanıt toplanamamasına neden olan veya mali tablolar hakkında şartlı görüş bile bildirmesine olanak vermeyen sınırlamalar söz konusu olduğunda
* Gelecekte belirsiz durumun gerçekleşmesi işletme için hayati tehlike yaratacaksa

ÜNİTE-8 MALİ TABLOLAR ve MALİ ANALİZ
Mali Tabloların Amacı: 1)İlgililere kararlarını almada yararlı bilgiler sağlamak 2)Gelecekteki nakit akımlarını değerlendirmede yararlı bilgiler sağlamak 3)Varlıklar kaynaklar ve bunlardaki değişiklikler ile işletme faaliyeti sonuçları hakkında bilgi sağlamak.
Temel Mali Tablolar: a)Bilânço b)Gelir Tablosu
Mali Analiz: Finansal tablolardaki bilgilere analiz tekniklerinin uygulanmasıyla analiz sonuçlarını elde etme ve bu sonuçları yorumlama sonucunda, işletmenin mali durumu ile faaliyet sonuçları hakkında tahminlerde bulunur.
Amacı: Geçmişe ait muhasebe bilgilerini finansal kararlarda kullanılabilecek işletmenin geleceğine ilişkin bilgilere dönüştürmektir.
Mali Analiz Teknikleri: a)Karşılaştırmalı Tablolar Analizi (Yatay Analiz) b)Yüzde Metodu İle Analiz (Dikey Analiz) c)Trend (Eğilimli Yüzdeleri) Analizi d)Oran Analizi e)Fon Akışı Analizi
Mali Durum=Bilânço: İşletmenin belirli bir andaki varlıkları ve elde ettiği kaynakları gösteren tablo. Kesin mizana dayanılarak hazırlanır.
BİLÂNÇONUN İÇERİĞİ: A-VARLIKLAR (AKTİF) : Mevcutlar ve alacaklardan oluşur.
1-Dönen Varlıklar: Günlük faaliyetleri sürdürmeye ve kısa vadeli borçları ödemeye yarayan, EN FAZLA 1 YIL İÇİNDE tahsil edilebilecek, satılabilecek, kullanılabilecek, tüketilebilecek varlıklar ile eldeki nakit ve bankadaki mevduattan oluşur. Ticaret işletmelerinde turizm işletmelerine göre daha önemlidir Brüt Çalışma Sermayesi = Dönen varlıklar
Net Çalışma Sermayesi : Dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynakları aşan kısmıdır. Dönen Varlıklar>K.Vad.Yab. Kayn.
Net Çalışma Sermayesi Noksanı: Dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynaklardan eksik olan kısmıdır. D.Varl.
2-Duran Varlıklar: 1 YILDAN DAHA UZUN sürede tahsil edilebilecek, satılabilecek, kullanılabilecek ve tüketilebilecek varlıklar.
Kendi içinde dönüşümü pek olmayan gruptur. Aktifin verimliliğine katkısı daha yavaş ve azdır. Finansmanında asla kısa vadeli borç- lar kullanılmamalıdır. Bu durum Net Çalışma Serm.Noksanına yol açar. Özkaynaklar ve uzun vadeli borçlarla finanse edilmelidir.
B-KAYNAKLAR (PASİF) : Kısa ve Uzun vadeli borçlar ile özsermayeden oluşur.
1-Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar (Borçlar): 1 YIL İÇİNDE içinde ödenmesi gereken ve ödemeleri dönen varlıklarla yapılacak, dönen varlıkların finansmanında kullanılacak borçlardır. Toplamı Uzun Vadeli Borçlardan düşük olduğunda borç ödeme gücü var.
2-Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar (Borçlar): 1 YILDAN DAHA UZUN sürede ödenecek ve ödenmeleri işletmenin yatırım politikalarına ve karlılığına bağlı olan borçlardır. Dönen varlık ve stokların finansmanında kullanılır.
3-ÖZKAYNAKLAR (Özsermaye): Ortakların kuruluş sırasında ve sonradan sermaye arttırılışında koydukları sermaye ile kardan işletmede bırakılan kısımdan (Ottofinansmandan) oluşur. Özkaynaklar grubunda; ödenmiş sermaye, sermaye ve kar yedekleri, dönem net karı yada zararı yer alır. Duran varlıkların finansmanında kullanılır.
Gelir Tablosu: İşletmenin belli bir hesap dönemindeki faaliyet sonuçlarını gösteren tablodur.
Gelir Tablosu Tek Düzen Hesap Planı ve SPK’ya göre 5 bölümden oluşur:
1-Brüt Satış Karı veya Zararı: Net satışların, satışların maliyetini aşan kısmına brüt satış karı denir aksi halde brüt satış zararıdır.
******Net Satışlar = Brüt Satışlar – Satış İndirimleri Brüt Satış Karı = Net Satışlar – Satışların Maliyeti*********
2-Faaliyet Karı veya Zararı: Brüt satış karı ile faaliyet giderleri arasındaki olumlu farka faaliyet karı denir
Faaliyet Giderleri: Pazarlama, satış, dağıtım giderleri, genel yönetim giderleri ve araştırma geliştirme giderleridir.
*****Faaliyet Karı = Brüt Satış Karı – Faaliyet Giderleri*****
3-Olağan Kar veya Zarar: Faaliyet karı ya da zararına işletmenin yan faaliyetlerine ait gelir ve karlar veya gider ve zararlar ile finansman giderlerinin eklenmesi ya da düşülmesi suretiyle bulunan sonuca denir.
4-Dönem Kar Ya da Zararı: Olağan kar ya da zarara, işletmenin olağandışı gelir ve karları ile olağandışı gider ve zararlarının eklenmesi ya da düşülmesi suretiyle bulunan sonuca denir. Dönem Karı; Ticari Karı gösterir.
5-Dönem Net Kar veya Zararı: Dönem karından vergi ve yasal yükümlülük karşılıkları düşüldükten sonra kalan kısımdır.
ÜNİTE-9 KARŞILAŞTIRMALI TABLOLAR ANALİZİ (Yatay Analiz)
Tanımı: Bir işletmenin mali durumu ile faaliyet sonuçlarının aynı uzunlukta iki veya daha uzun dönemler itibariyle nasıl bir değişme gösterdiğini öğrenmek amacıyla bilânço ve gelir tablolarının karşılaştırılmasıdır.
Amaç: Finansal tablolarda yer alan her bir kalemin yıllar itibariyle belirlenen değişmelerini inceleyerek işletmenin bilanço ve gelir tablosu bakımından gösterdiği gelişmeyi görebilmek. İşletmenin geçmişten bugüne gösterdiği gelişmeyi gösterir. Birden fazla yıla ait finansal tablo kalemleri karşılaştırıldığı için DİNAMİK ANALİZ’dir. Finansal tablolardaki her bir kalemin tek başına yıllar itibariyle karşılaştırılarak incelenmesi nedeniyle YATAY ANALİZ olarak da adlandırılır.
a) Sabit Baz Dönemi Yöntemi: Belirli bir yıl temel alınarak kalemlerdeki değişmeler temel yılın rakamlarına göre hesaplanır.
b) Hareketli Baz Dönemi Yöntemi: Her bir kalemdeki değişme bir önceki yılın rakamlarına göre hesaplanır.
VERİLER Sabit Baz Yöntemi
+-Mutlak Fark Hareketli Baz Yöntemi
+-Mutlak Fark
Bilanço Kalemleri 2002 2003 2004 2003-2002 2004-2002 2003-2002 2004-2003
Hazır Değerler +100 +200 +150 +100 +50 +100 -50
*****Oransal Fark: Sabit Baz Dönemi yöntemine göre mutlak fark bulunmuş ise;
Oransal (yüzde) Değişme = (İlgili Kalemin Temel Yıla Göre Değişme Tutarı / İlgili Kalemin Temel Yıldaki Tutarı ) x 100
Yukarıdaki örneğe göre Sabit Baz Dönemi 2004-2002 nin Oransal Değişmesi; Oransal Değişme = (+50 / +100) x 100 = +50
*****Oransal Fark: Hareketli Baz Dönemi yöntemine göre mutlak fark bulunmuş ise
Oransal Değişme= (Bir Önceki Yıla Göre Değişme Tutarı / Karşılaştırılan Yıllardan İlkinin Tutarı) x 100
Yukarıdaki örneğe göre Hareketli Baz Dönemi 2004-2003 ün Oransal Değişmesi; Oransal Değişme=(-50 / +200) x 100 = -25
Her iki dönem karşılaştırılmasında (2003-2002 ve 2004-2002’nin gibi) (Hareketli ve Sabit Baz sonuçlarını ayrı ayrı değerlendireceğiz) 1-Karşılaştırılan ilk dönem ile ikincisi aynı ise oransal değişmeye (0) yazılır.
2-İlk yılda rakam yokken ikinci yılda rakam var ise oransal fark (-) yazılır.
3-İlk yılda rakam varken ikinci yılda rakam yok ise oransal fark (-100) yazılır
4-İkinci yılın değeri ilk yılın iki katıysa oransal değişim (+100) yazılır.
ÜNİTE-10 YÜZDE YÖNTEMİ İLE ANALİZ (DİKEY YÜZDELER ANALİZİ)
***Finansal tablo kalemlerinin aynı tabloda yer alan belirli bir kaleme veya toplama oranlanarak bulunan yüzdelere göre ifade edildiği analiz tekniğine Dikey Analiz (Yüzde Yöntemi İle Analiz) denir.Amacı; finansal tabloları oluşturan unsurların uygun ve yeterli büyüklükte olduklarını incelemektir.
Grup Toplamına Göre Dikey Analizin Formülü: Genel Toplama Göre Dikey Yüzde = (Kalemin Tutarı / Grup Toplamı) x 100
Genel Toplamına Göre Dikey analizin For.: Genel Toplama Göre Dikey Yüzde=(Kalemin Tutarı/Aktif(Pasif) Toplamı)x100
Gelir Tablosunun Dikey Yüzdesi = (Gelir Tablosu Dikey Yüzdesi / Net Satışlar) x 100
***Faaliyet sonuçlarının dikey yüzdesi hesaplanırken temel alınan kalem Net Satışlardır.
***Gelir tablosuna dikey analiz tekniği uygulandığında dikey yüzdeler ilgili kalemin net satışlar karşısındaki payını ifade eder.
Bilânçoların Analizleri: 1-Varlık Dağılımının İncelenmesi: Dönen varlık ve duran varlıkların toplam varlıklar içindeki payı belirlenir. Varlık dağılımı üzerinde; işkolu, teknoloji, fiyat hareketleri etkilidir.
2-Kaynak Dağılımının İncelenmesi: Kısa vadeli yabancı kaynak, uzun vadeli yabancı kaynak ve özkaynakların toplam kaynaklar içindeki payları belirlenir.
3-Varlık-Kaynak İlişkisinin İncelenmesi: Dönen ve duran varlıkların hangi kaynaklarla finanse edildiğinin ve bunun uygunluğunun incelenmesidir.
ÜNİTE-11 TREND (EĞİLİM YÜZDELERİ) ANALİZİ
Tanımı: Bir işletmenin aralarında ilişki olan mali tablo kalemlerinin uzun sürede gösterdikleri eğilimlerini karşılaştırmak suretiyle yapılan incelemeye denir. Mali durumun ve faaliyet sonuçlarının uzun dönemdeki eğilimini, seyrini inceleyen analizdir.
Eğilim Yüzdesi: Trend yüzdeleri ile analiz tekniğinde hesaplanan yüzdelere denir.
Yöntemin Uygulama Aşamaları: 1-Analizin uygulanacağı zaman diliminin belirlenmesi 2-Eğilim Yüzdelerinin hesaplanmasında baz alınacak dönemin seçilmesi: Baz yıl; eğilim yüzdelerini hesaplamak için tüm dönemlerdeki tutarların oranlandığı dönemdir.
3-Mali Tabloların Eğilim Yüzdeleri İle Hazırlanması 4-Analiz Sonuçlarının Yani Eğilim Yüzdelerinin Yorumlanması
Eğilim Yüzdeleri=(Kalemin Diğer Yıldaki Tutarı / Kalemin Baz Yıldaki Tutarı) x 100
Mali Duruma İlişkin (Bilânço) Analiz ve Yorumu: Bilânçoda birbiriyle ilişkili kalemler;
1-Dönen Varlıklar-Duran Varlıklar: Amaç; işletmenin faaliyet konusu ve hacmi ile varlık yapısının gelişiminin uyumlu olup olmadığını ve varlıkların işletmenin türüne göre kendi içindeki dağılımının dengeli seyir izleyip izlemediğini belirlemek
2-Dönen Varlıklar-Kısa Vadeli Yabancı Kaynakları: Amaç; işletmenin net çalışma sermayesinin likiditesinin kısa vadeli borç ödeme gücünün seyrini belirlemek.
3-Stoklar-Ticari Borçlar: Amaç; malzeme alımlarının peşin mi yoksa kredili mi yapıldığını, ticari borçlarını vadesinde ödeyip ödemediğini görmektir.
4-Duran Varlıklar-Özkaynak: Amaç; duran varlıkların finansmanında özkaynakların yeterli olup olmadığını, borçlanmaya gidilip gidilmediğini görmektir. Özkaynakların artış eğiliminin duran varlıkların artış eğiliminden fazla olması istenir.
5-Yabancı Kaynak-Özkaynak: Amaç; işletmenin mali durumunu, finansmanında hangi kaynağı daha çok kullandığını, alacaklıların güven içinde olup olmadığını görmektir. Özkaynaklardaki artış eğiliminin dönem karıyla beslenmesi tercih edilir.
Faaliyet Sonuçlarının (Gelir Tablosu) Analizi ve Yorumu: Gelir Tablosunda birbiriyle ilişkili kalemler;
1-Brüt Satışlar-Net Satışlar: Amaç; satış iade ve iskontolarının brüt satışlardan ne kadar kayba yol açtığını görmektir.
2-Net Satışlar-Satışların Maliyeti: Amaç; işletmenin iyi bir fiyat politikası izleyip izlemediğini, maliyetlerin kontrol altında olup olmadığını ve yeterli brüt satış karı elde edilip edilmediğini görmektir.
3-Net Satışlar-Faaliyet Giderleri: Amaç; faaliyet giderlerinin kontrol edilip edilmediğini ve işletmenin faaliyet giderlerini karşıladıktan sonra dönem karına katkı sağlayacak bir faaliyet karına sahip olup olmadığını görmektir.
4-Net Satışlar-Finansal Giderleri: Amaç; finansman giderlerinin kontrol altında tutulup tutulmadığını, finansman giderlerini karşılamaya yeterli karlılığın olup olmadığını ve kredi verenlerin alacaklarının güvencede olup olmadığını görmektir.
Mali Durum ve Faaliyet Sonuçlarının İlişkilendirilerek Yorumu: Bilânço ve Gelir Tablosundaki Birbiriyle İlişkili Kalemler;
1-Dönen Varlık-Net Satış: Amaç;dönen varlıkların etkin kullanılıp kullanılmadığını ve likit yapısının güçlü olup olmadığını görm.
2-Ticari Alacak-Net Satış: Amaç; işletmenin kredili satış politikasını, alacakların vade ve tahsilât durumunun iyi izlenip izlenilmediğini görmek.
3-Stoklar-Net Satışlar: Amaç; işletmenin etkin bir stok politikası izleyip izlemediğini, stokların satılıp satılamadığını görmektir.
4-Duran Varlık-Net Satış: Amaç; duran varlıkların satış hacmiyle uyumlu olup olmadığını, tam kapasite kullanılıp kullanılmadığını, yatırımın geri dönüp dönmediğini görmektir.
ÜNİTE 12 ORAN ANALİZİ
Tanımı: Bir işletmenin tek bir yıla ait finansal tablolarında yer alan kalemler arasında matematiksel ilişkiler kurarak (kalemler ilişkilerin nedenlerini açıklayamaz) bulunan oranlarla yapılan incelemedir. Statik Analizdir. Tabloların daha kolay anlaşılmasını sağlar, işletmenin finansal başarısızlığını önceden gösterebilir. En önemli üstünlüğü tek bir konu bile olsa uygulanabilir.
Amaçları: a)Borç ödeme gücün değerlendirmek b)Karlılığını değerlendirmek c)Yönetimin yeterliliğini değerlendirmek d)Yöneticilerin alacakları kararlara yön vermek e)Varlıkların verimliliğini değerlendirmek f)Cari finans durumunu değerlendirmek.
g)Yabancı kaynak kullanım durumunu değerlendirmek. h)Çalışma durumunu değerlendirmek.
Mali Analizde Kullan. Oran Türleri: A)Likidite Oranlar B)Finansal (Mali) Yapı Oranları C)Faaliyet Oranları D)Karlılık Oranları
A)LİKİDİTE ORANLAR: İşletmenin kısa vadeli borç ödeme gücünü ölçmek, likidite riskini değerlendirmek, net çalışma sermayesinin yeterliliğini ölçmek için kullanılan oranlardır.
1)Cari Oran: Cari Oran = Dönen Varlıklar / K.Vadeli Yabancı Kaynaklar
Cari oranın 1’den küçük olması, dönen varlıkların kısa vadeli borçları karşılamaya yetmediği, net çalışma sermayesinin noksan olduğunu gösterir. Kural olarak 2 olması istenirse de 1,5 seviyesi de yeterli görülmektedir.
2)Likidite (Asit-Test) Oranı: Stokların dönen varlıklara dahil edilmemesi durumunda kısa vadeli borçların ödenebilirliğini gösterir.
Likidite (Asit-Test) Oranı = (Dönen Varlıklar – Stok) / Kısa Vadeli Borç **3.sınıf finansal yönetim kitabı*Oranın 1 olması yeterli
Likidite (Asit-Test) Oranı = (Hazır Değerler + Menkul Kıymetler + Alacaklar) / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
3)Nakit (Disponobilite) Oranı: Nakit ve benzeri varlıklardan oluşan hazır değerler ile geçici yatırım amacıyla kullanılan her an pazarlanabilen menkul kıymetlerle kısa vadeli borçların ne ölçüde karşılandığını gösterir.
Nakit Oran = (Hazır Değerler + Menkul Kıymetler) / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
B)FİNANSAL (MALİ) YAPI ANALİZİNDE KULLANILAN ORANLAR (Kaldıraç Oranları): İşletmenin kaynak yapısını ve uzun vadeli borç ödeme gücünü, finansmanda yabancı kaynaklardan yararlanma derecesini gösteren oranlardır.
1-Yabancı Kaynakların Aktif Toplamına Oranı (Kaldıraç Oranı):Varlıkların yüzde kaçının Y.Kaynaklarla finanse edildiğin gösterir. Yabancı ülkelerde yüzde 50’nin üzerinde olması istenmez ise de bizim ülkemizde bu oran daha da yüksektir.
Kaldıraç Oranı = (Toplam Yabancı Kaynaklar / Aktif Toplamı) x 100
Kaldıraç Oranı = Toplam Yabancı Kaynaklar / Pasif Toplamı **3.sınıf finansal yönetim kitabı
2-Özkaynakların Aktif Toplamına Oranı:
3-Kısa Vadeli Yabancı Kaynakların Toplam Kaynaklara Oranı:
4-Faizleri Karşılama Oranı: İşletmelerin ödemek zorunda olduğu faiz giderlerini kaç kez karşıladığını gösterir. Bu oranın yüksek çıkması işletmenin alacaklarının faiz garantisinin ve finansal gücünün o ölçüde iyi olduğunu gösterir.
Faizleri Karşılama Oranı = Faiz ve Vergiden Önceki Kar / Faiz Giderleri
5-Borçları Karşılama Oranı (Borç Servis Oranı):
Borç Servis Oranı = (Dönem Karı + Amortisman Giderleri) / (Faiz Giderleri + Anapara Ödemeleri)
6-Maddi Duran Varlıkların Özkaynaklara Oranı: Oranın 100 olması=Maddi duran varlıkların yalnızca özkaynaklarla finanse edildiğini, özkaynakların yeterli olduğunu, Oranın 100’ün altında olması=Özkaynakların maddi duran varlıkların finansmanına yettiği gibi diğer varlıkların finansmanında kullanıldığıdır. Maddi Duran Varlıklar (Net) / Özkaynaklar x 100
C-FAALİYET (Verimlilik) ORANLARI: Firmanın faaliyet derecesi yani satışları ile varlıkları arasındaki ilişkiyi gösterir. Firmaların kapital (sermaye) gereksiniminin tahmininde kullanılır.
1-Stok Devir Hızı:Stokların ne kadar sürede üretim faaliyetlerinde tükendiğini veya satış hâsılatı unsuru haline dönüştüğünü göst. Oranlar.
a)Ticaret İşletmelerinde Stok Devir Hızı: Stok Devir Hızı = Satışların Maliyeti / Ortalama Ticari Mal Stoku veya
Stok Devir Hızı = Net Satışlar / Ortalama Ticari Mal Stoku Stokların Stokta Kalma Süresi = 365 / Stok Devir Hızı
b)Üretim İşletmelerinde Stok Devir Hızı: İlk Madde Malzeme Devir Hızı = İlk Malzeme Gideri / Ortalama İlk Malzeme Stokları
Yarı Mamul Stok Devir Hızı = Üretilen Mamul Maliyeti / Ortalama Yarı Mamul Stokları
Mamul Stok Devir Hızı = SMM / Ortalama Mamul Stokları
2-Ticari Alacakların Devir Hızı ve Ortalama Tahsilât Dönemi: Alacak Devir Hızı; ticari alacakların bir dönemde kaç kez tahsil edildiğini gösterir. Alacak Devir Hızı = Kredili Satışl. / Ortalama Ticari Alacaklar veya ADH=Net Satışl. / Ortalama Ticari Alacaklar
Ortalama Tahsil Süresi; alacakların satıştan kaç gün sonra tahsil edileceğini, kaç günde bir tahsil edildiğini gösterir. Yüksek olması işletmenin lehinedir. Ortalama Tahsil Süresi = Ticari Alacaklar / Günlük Kredili Satışlar veya OTS= 360 / Alacak Devir Hızı
3-Net Çalışma Sermayesi Devir Hızı: Yüksek olması; Stok ve alacak devir hızının yüksek olduğunu; Stok ve alacaklara nispeten8 az çalışma sermayesi bağlandığını gösterir. Net Çalışma Sermayesi Devir Hızı = Net Satışlar / Ortalama Net Çalışma Sermayesi
4-Toplam Aktif Devir Hızı: Toplam Aktif Devir Hızı = Net Satışlar / Toplam Aktif
5-Maddi Duran Varlık Devir Hızı 6-Dönen Varlık Devir Hızı 7-Özsermaye Devir Hızı
8-Ticari Borçların Devir Hızı ve Ortalama Tahsil Süresi: İşletmelerin kredili mal satışlarından doğan borçlarını ödeme hızını gösterir. Alışlar=SMM+DSMM-DBMM Ticari Borçların Ödeme Süresi = (365 x Ortalama Ticari Borç) / Kredili Alışlar (SMM)
D-KARLILIK ORANLARI:
1-Satışların Karlılığa Oranı: a)Brüt Kar Marjı: İşletmenin faaliyetleri bakımından bir zarar oluşturmadan satış fiyatlarının ne kadar düşülebileceğini veya işletmenin yüksek maliyetli faaliyetlere sahip olup olmadığını ve fiyat baskısının olup olmadığını göst.
Brüt Kar Marjı = Brüt Satış Karı / Net Satışlar veya Brüt Kar Marjı = 1 – SMM / Net Satışlar
b)Net Faaliyet Karı Marjı (İş Hacmi Rantabilitesi) = Esas Faaliyet Karı / Net Satışlar
c)Net Kar Marjı Oranı = Dönem Net Karı / Net Satışlar (hem işletme hem de finansman politikasının sonuçlarını gösterir)
Kar Marjı: İşletmenin belirli bir satış düzeyinde elde etme yeteneğini gösterir.
ÜNİTE 13 FON AKIŞ ANALİZLERİ ve FON AKIM TABLOLARI
Fon Akım Tablosu: Belirli bir dönem içinde işletmenin sağladığı mali olanakları ve kullanılış yerlerini gösteren, işletmenin yatırım ve finansman faaliyetlerini özetleyen, finansal durumda meydana gelen değişiklikleri açıklayan tablodur. Bu tabloda fon kavramı en geniş anlamda; aktifin tamamı olarak kullanılır. Amaç; işletmenin finans ve yatırım faaliyetleri ile dönem içindeki finansal değişiklikleri bilgi kullanıcısına sunmaktır. İşletmenin büyümesi için gerekli fon tutarının görülmesi açısından faydası vardır.
Fon Kaynakları: Her türlü aktif (varlık) azalışı ile borçlardaki ve özkaynaklardaki (pasif) artışıdır. Amortismanlar gerçek fon hareketine yol açmaz. Örnek: Bina bir aktif kalemdir; binalarda meydana gelen 2 milyar artış fon kullanımını ifade eder; Ticari Borçlar Pasif kalemdir, Ticari Borçlardaki 2 milyarlık artış fon kaynağını ifade eder.
1-Olağan Faaliyetlerden Sağlanan Kaynaklar: En iyi fon kaynağıdır. 2-Olağandışı Faaliyetlerden Sağlanan Kaynak 3-Dönen Varlık Tutarındaki Azalışlardan Sağlanan Kaynak 4-Duran Varlık Tutarındaki Azalışlardan Sağlanan Kaynaklar: En son başvurulacak kaynak olmalı. Çünkü bu durum işletmenin faaliyetlerinin aksamasına ve karın azalmasına yol açar. 5-K.V.Y.K. Tutarındaki Artıştan Sağlanan Kaynak 6-Uzun Vadeli Kaynak Tutarındaki Artıştan Sağlanan Kaynak 7-Sermaye Artırımından Sağlanan Kaynak 8-Hisse Senedi İhraç Priminden Sağlanan Kaynak.
Fon Kullanımları ve Yorumu: Aktifteki (varlık) artışlar, pasifteki (borç ve özkaynak) azalışlardır. Esas; işletmenin finansal ve ekonomik faaliyetlerinde başarılı olmasını sağlayacak yerlere fonların harcandığını belirlemektir.
Fon Kullanım Yerleri: 1-Olağan Faaliyetlerle İlgili Kullanımlar (Olağan Zarar): Hiç istenmeyen fon kullanımıdır. 2-Olağandışı Faaliyetlerle İlgili Kullanım (Olağandışı Zarar) 3-Ödeme, Vergi vb. 4-Ödenen Kar Payları (Temettü) 5-Döne Varlık Tutarındaki Artış 6-Duran Varlık Tutarındaki Artış 7-K.V.Y.K.Tutarındaki Azalış 8-Uzun Vadeli Yabancı Kaynak Tutarındaki Azalışlar 9-Sermayedeki Azalışlar
Net Çalışma Sermayesi: Dönen varlıklarla kısa vadeli yabancı kaynaklar arasındaki olumlu fark. Duran varlıkların tam kapasite çalışmasını sağlar, durgunluk dönemlerinin kolay atlatılmasını sağlar. Olağanüstü (deprem) durumlarda işletmenin finansal yönden zor duruma düşmesini önler. Girdilerin zamanında sağlanmasına olanak verdiğinden faaliyetlerin verimliliğini arttırır.
Net Çalışma Sermayesindeki Değişim Tablosu: Bir hesap dönemi içinde Net Çalışma Sermayesinin kaynaklarını ve kullanım yerlerini göstermek amacıyla Net Çalışma Sermayesindeki artış veya azalışı ortaya koyan tablodur.
Net Çalışma Sermayesi Tablosunda Fon Kavramı: N.Ç.S. yani dönen varlıkların kısa vadeli borçlardan fazla olan kısmıdır.
NÇS.Fon Kaynakları ve Yorumu: Dönen varlıklardaki artışlar, KVYK.daki azalışlar Net Çalışma Sermayesini arttırır.
1-İşletmenin Faaliyetlerinden Sağlanan Kaynaklar: En önemli fon kaynağı işletme faaliyeti sonucu sağlanan dönem karıdır.
2-Duran Varlık Tutarındaki Azalışlardan Sağlanan Kayn.:Duran varlık satışı dolayısıyla oluşturulan fon kaynağı tercih edilmez.
3-Uzun Vadeli Yabancı Kaynak Tutarındaki Artışlardan Sağlanan Kaynaklar 4-Sermaye Artırımından Sağlanan Kaynaklar
NÇS. Değişim Tablosunda Fon Kaynakları Toplamı Fon Kullanımları Toplamından Büyükse: a)NÇS.’de artış meydana gelir b)O dönemde oluşturulan fonlar yeterli olmuştur c)İşletme fon oluşturabilmiş demektir. d)Gelecek dönemlere de fon aktarılmış demek.
Nakit Akım Tablosu: Bir faaliyet dönemi içinde işletmede oluşan nakit akımını, nakit giriş ve çıkışlarını kaynakları ve kullanım yerleri itibariyle gösteren tablodur. Bankalar Hesabından yapılan ödemeler nakit kaynağı değil, nakit kullanımıdır
Nakit Akım Tablosundaki Fon Kavramı: Nakit ve nakit benzeri varlıklar olarak ele alınır.
Nakit Akım Tablosundaki Nakit Kaynaklar: İşletmeye nakit ve mevduat girişine yol açan unsurlardır.
Nakit Akım Tablosunda en çok tercih edilen nakit kaynağı Peşin Satışlar ve Ticari Alacaklardır
Nakit Akım Tablosu Düzenleme Yöntemleri: 1-Dolaylı Yöntem: Başlangıç noktasını gelir tablosunda raporlanan net karın oluşturduğu yöntemdir.İşletme faaliyetlerinden sağlanan net nakit fazla ve eksiği belirtilmekte, faaliyetlerin neden olduğu nakit giriş ve çıkışlarının dökümünün yapılmadığı yöntemdir.
2-Doğrudan Yöntem: Nakit Akım Tablosunun işlevini ve düzenleme çalışmalarını daha iyi açıklayan yöntemdir. Başlangıç noktasını gelir tablosunun üst ana kalemi olan gelir oluşturur.
Nakit Kullanımları Nakit Kaynaklarından Fazlaysa; a)Nakitte azalış olduğu b)Dönem içinde kendi olanaklarıyla fon oluşturamadığı c)Geçmiş dönemdeki nakitten kullanıldığı d)Geleceğe nakit şeklinde fon aktarılmadığını anlarız.
ÜNİTE 14 ENFLASYONA GÖRE MALİ TABLOLARIN DÜZELTİLMESİ
Enflasyon: Fiyatların genel düzeyinin hissedilir ölçüde ve sürekli olarak yükselmesidir.
Enflasyonun Mali Tablolar Üzerindeki Etkisi: 1)Bilânço işletmenin varlık ve kaynak yapısını doğru olarak yansıtmaz 2)G.Tablosu işletmenin faaliyet sonucu olduğundan farklı gösterir 3)Mali tablolardaki bilgiler karşılaştırılabilirlik özelliğini yitirir 4)Bilgi kullanıcılarının yanlış kararlar almasına yol açar 5)Enflasyon döneminde alınan yanlış kararlar, uzun vadede işletmelerin hem özsermayesinin satın alma gücünü hem de üretim gücünü azaltır. Bu olumsuzlukları gidermek için Enf. Muh. kullanılmalıdır.
Enflasyon Muhasebesi: Paranın değerindeki değişmeleri yansıtmaması nedeniyle gerçek durumu yansıtmayan tablo kalemlerinin uygun değerleme ölçüleriyle düzeltilmesidir.
İki Temel Amacı Vardır: 1-Mali tablolardaki bilgilerin gerçeği yansıtmasını sağlamak 2- Sermayenin gerçek değerini korumak.
Ülkemizde Enflasyon Muhasebesi Uygulamaları: a)SPK b)BDDK c)T.Muhasebe Standartları Kurulu d)Maliye B.(1.1.2004 )
ENFLASYONUN MALİ TABLOLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ 1-Bilânço Üzerindeki Etkileri:
a)Enflasyonun Parasal Kalemler Üzerindeki Etkileri: Parasal Kalemler; paranın satın alma gücündeki değişmeler karşısında, nominal değerlerini aynen koruyan ancak satın alma güçleri değişen kalemlerdir.
Parasal Varlık Kalemleri: Hazır Değerler, M.Kıymetler, Ticari Alacaklar, Gelir Tahakkukları gibi varlıklar
Parasal Kaynak Kalemleri: Mali Borç, Ticari Borç, Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler, Gider Tahakkukları gibi kaynaklar
Parasal Varlıkları, Parasal Kaynaklarından Çok Olan İşletmeler: enflasyondan dolayı satın alma gücü kaybına uğrar.
Parasal Kaynakları Parasal Varlıklarından Çok Olan İşletmeler: Satın alma güçlerini koruyup, satın alma gücü kazancı elde ederler.
b)Enflasyonun Parasal Olmayan Kalemler Üzerindeki Etkileri: Para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri ancak satın alma güçleri ile aynen kalan kalemlerdir. Enflasyon bu kalemlerin gerçek değerlerinin altında gösterilmelerine yol açar.
2-Enflasyonun Gelir Tablosu Üzerindeki Etkileri:Gelir tabloları enflasyonist dönemlerde gelir, gider unsurlarını doğru yansıtmaz. Enflasyonun Mali Tablolar Üzerindeki Etkilerini Gidermede Kullanılması Önerilen Yöntemler:
1-Cari Değer Yöntemi: Mali tablolarda yer alan kalemlerin cari değerleri ile gösterilmesini öngören yöntemdir.
2-Genel Fiyat Düzeyi Yöntemi: Bütün kalemler paranın satın alma gücüne göre düzeltilmektedir.
Bilânçoların Düzeltilmesi: a)Parasal Kalemlerin Düzeltilmesi= Parasal Kalem x (Dönem sonu Endeksi / Dönem Başı Endeksi)
b)Parasal Olmayan Kalemlerin Düzeltilmesi=P.Olm.Kal.Tarihi Değeri x (D.Sonu Endeksi / Kal.Ortaya Çıktığı Tarih Endeksi















MUHASEBE DENETİMİ VE MALİ ANALİZ
? İktisadi faaliyet ve olaylarla ilgili iddiaların önceden saptanmış ölçütlere uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçları ilgi duyanlara bildirmek amacıyla, tarafsız kanıt toplayan ve bu kanıtları değerlendiren sistematik sürece denetim denir.
? Muhasebe bölümü, geçerli finansal bilgileri karar alıcılara yarayacak biçimde düzenleyerek sunar.
? Finansal karar alıcıların kararlarında mali tablolara güvenebilmeleri için gereken en önemli faktör bağımsız uzmanlar tarafından hazırlanmış bir denetim raporunun olmasıdır.
? Yeterli ve kaliteli denetim kanıtlarının toplanması amacıyla izlenen yollara denetim işlemleri (yordamları) denir.
? Denetçinin toplayacağı denetim kanıtlarının miktarını belirleyen etmenler:
Denetlenen müşterinin durumu, İncelenen hesabın niteliği, İç kontrol sistemlerinin etkinliği, Denetçinin yargısı
? Denetçinin tarafsız ve dürüst davranmalarını öngören standarda Bağımsız davranma denir.
? Maddi doğruluğu saptamaya yönelik denetim işlemleri uygulanmak suretiyle araştırılacaklar:
Alacaklara ilişkin değerlemenin uygun olarak yapıldığının saptanması, Büyük defter nakillerinin doğruluğunun saptanması, Önemli muhasebe politikalarının açıklanmış olduğunun araştırılması, Stokların fiziki olarak var olduklarının saptanması
? Raporlama standartlarına göre, denetçinin bildireceği görüş türleri: Görüş bildirmekten kaçınma, Olumlu görüş bildirme, Olumsuz görüş bildirme, Şartlı görüş bildirme
? Bağımsız dış denetimin aşamaları: Denetim raporunun düzenlenmesi, Denetim faaliyetlerinin planlanması, Denetim programının yürütülmesi
? Denetim sürecinin kapsamı: Müşteri seçimi ve işin alınması, Müşteri işletmeyi tanıma amacıyla faaliyetlerle ilgili bilgi toplama, İşgücü ve zaman planlaması, İç kontrol sisteminin gözden geçirilmesi.
? Denetim faaliyetlerinin son aşaması Bulguların raporlanmasıdır.
? Denetçinin gözetim işlevi: Tamamlanan işin gözden geçirilmesi, Denetim ekibinin üyeleri arasında görüş farklılıklarının çözümlenmesi, Önemli sorunlar hakkında devamlı bilgi elde edilmesi, Yardımcıların yönlendirilmesi ve eğitilmesi
? Hakkında özel olarak bilgi sorulmuş finansal konularda bilgi sahibi üçüncü kişilerin denetçiye doğrudan doğruya verdikleri yazılı cevaplara Doğrulamalar (Teyitler) denir.
? Muhasebe kayıt ortamından elde edilen kanıtlar: Yevmiye defteri, Büyük defter, Yardımcı defterler, Muhasebe el kitabı
? İşletmede kıymet hareketi doğuran her olayın ayrı olarak ele alınıp, kayıtlara doğru olarak geçirilip geçirilmediğinin, değerlemenin doğru olarak yapılıp yapılmadığının ve kapanış hesaplarına uygun bir biçimde yansıtılıp yansıtılmadığının karşılaştırılması suretiyle tek tek incelenmesine Doğrudan denetim denir.

? Denetim çalışma kağıtlarının sağladığı yararlar:
Genel kabul görmüş denetim standartlarına uyumu belirlemek, Uygulanan denetim işlemlerini ve varılan sonuçları belgelemek, Denetim raporunun hazırlanmasına yardımcı olmak, Aynı işletmenin gelecek dönemlerdeki denetimlerinde yol gösterici olmak.
? Bilgi sahibi sorumlu bir kişinin belirli bir olay, durum, hesap veya işlem hakkında imzalayarak verdiği yazılı ifadeye Yazılı bildirim denir.
? İç denetim bölümü, tarafsızlığını ve bağımsızlığını sağlamak için Yönetim kuruluna karşı sorumlu olmalıdır.
? İç kontrol sistemi ortamını etkileyen işletme içi etmenler: Yönetimin önderliği, Organizasyon yapısı, Personel, İç denetim
? Nakit denetiminin temel amacı Nakit tutarının genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak kaydedildiğini ve nakdin kontrol altında olduğunu belirlemek
? Alacaklarla ilgili olarak muhasebe bölümünün sorumluluğunda yer alanlar: Müşteri hesapları ile ilgili olarak aylık hesap özetlerinin hazırlanması, Satış yevmiyesinin tutulması, Alacaklar yardımcı hesaplarının tutulması, Alacakların kayıtlardan silinmesi ve müşteri hesaplarına alacak kaydı
? Tahsilata ilişkin iç kontrol kapsamında yer alanlar: Aylık müşteri hesap özetlerinin çıkarılması, Bankada bulunan nakitler üzerindeki muhasebe kontrolü, Aylık banka mutabakatlarının hazırlanması, Kredili satışlardan tahsilat üzerindeki muhasebe kontrolü
? Stoklara ilişkin etkin bir iç kontrol sisteminin gereği olarak yapılacak işlemler:
Satın alma isteğinin, üretim ya da stok kontrol bölümünden gelmesi Satın alma yetkisinin satın alma bölümüne ait olması Her satın alma işlemi için ayrıbir satın alma emri hazırlanması Satın alma bölümünün talep edilen kalitedeki malları en düşük fiyatla almaktan sorumlu olması
? Stoklar içinde yer alanlar: Yarı mamuller, Konsinye verilen mallar, İlk madde ve malzeme, Ticari mallar
? Fiziki inceleme tekniği stokların denetiminde yaygın olarak kullanılır.
? Maddi duran varlıklara yapılan ilavelere ilişkin denetim işlemleri:
Satın alma işleminin işletme politikasına uygun olarak onaylanıp onaylanmadığının araştırılması Varlığın işletmeye girdiğini kanıtlayan belgenin
İncelenmesi Varlıklara yüklenen, taşıma, montaj vb. giderlerin doğrulanması Önemli tutarlardaki alımlarda varlığın fiziki olarak incelenmesi
? Maddi duran varlıklar grubunda yer alanlar: Demirbaşlar, İşletmenin faaliyetlerinde kullanmak üzere kendi inşa ettiği binalar, Taşıtlar, Arsa ve
araziler
? Maddi duran varlıkların denetimine başlamadan önce denetçinin yapacağıilk işlem İç kontrol sisteminin gözden geçirilmesi
? Uzun vadeli borçların denetiminde yapılanlar: Borç sözleşmelerinin tüm koşullarına uyulup uyulmadığını araştırmak Tahakkuk eden faizlerin doğruluğunu araştırmak Borç tutarlarının doğruluğunu araştırmak Borçların finansal tablolarda tam ve açıkça yer alıp almadığını incelemek
? Esas sermayeden ödenmemiş sermaye indirildiğinde ödenmiş sermaye elde edilir.

*